Uchwała z dnia 1970-07-06 sygn. III CZP 46/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 46/70

Uchwała z dnia 6 lipca 1970 r.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: W. Markowski, F. Wesely (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Lucyny I., Michała P. i Adama I. przeciwko Piotrowi I. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowieniem z dnia 12 maja 1970 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy prawomocny wyrok orzekający rozwód powódki Lucyny I. i pozwanego Piotra I. może stanowić podstawę do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, orzekającego przywrócenie pozwanemu współposiadania mieszkania, a ewentualnie - czy zasady współżycia mogą stanowić samoistną podstawę do uwzględnienia powództwa z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Orzeczenie rozwodu jest w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zdarzeniem, pozbawiającym - w całości lub w części - wykonalności orzeczenie o dopuszczeniu do współposiadania mieszkania jednego z małżonków przez drugiego, jeżeli wykonanie tego orzeczenia w całości lub w części, ze względu na właściwości mieszkania i zmianę stosunku między stronami w wyniku ustania małżeństwa, byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem mieszkania lub z zasadami współżycia społecznego.

Uzasadnienie

Przedstawione w trybie art. 391 k.p.c. przez Sąd Wojewódzki budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne wynikło na tle następującego stanu faktycznego.

Mieszkanie przy ulicy Konopnickiej 13/42 w M. o powierzchni 44 m², złożone z dwóch pokoi i kuchni, zajmowała rodzina I., przy czym Piotr I. w roku 1967 mieszkanie to opuścił, a gdy w roku 1968 chciał zamieszkać ponownie, spotkał się ze sprzeciwem swojej żony, syna oraz zięcia. Uzyskał on jednak wyrok Sądu Powiatowego w Miechowie, wydany w dniu 28 marca 1969 r. w trybie posesoryjnym, nakazujący dopuszczenie go do współposiadania powyższego lokalu mieszkalnego.

Wyrokiem Sądu Powiatowego dla miasta Krakowa z dnia 24 kwietnia 1969 r. orzeczono rozwód małżeństwa Piotra i Lucyny I. w dniu 28.VIII.1969 r. Lucyna I. oraz pozostali pozwani ze sprawy posesoryjnej wystąpili z pozwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego nakazującego dopuszczenie Piotra I. do współposiadania mieszkania twierdząc, że trudno sobie wyobrazić, aby pozwany mógł się wprowadzić do przeludnionego mieszkania zajmowanego już przez sześć osób, zwłaszcza wobec wrogich stosunków powstałych na skutek rozwodu.

Sąd Powiatowy uwzględnił powyższe powództwo przyjmując, że wykonanie wyroku posesoryjnego byłoby w okolicznościach sprawy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Rozpoznając sprawę na skutek rewizji pozwanego Sąd Wojewódzki powziął wątpliwość, czy wyrok rozwodowy jest w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zdarzeniem powodującym pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

W postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje w pełni zasada prawdy obiektywnej, będąca podstawowym założeniem socjalistycznego procesu cywilnego. Wynika to wprost z przepisów art. 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Realizacja tej zasady pozostaje w bezpośrednim stosunku do celu i zadań egzekucji sądowej. Po wydaniu orzeczenia mogą nastąpić takie okoliczności, że orzeczenie sądowe staje się nieaktualne lub nie może być wykonane, gdyż sprzeciwiałoby się to zasadom współżycia społecznego.

Dlatego też w art. 840 § 2 k.p.c. ustawodawca przewidział takie właśnie sytuacje. Dłużnik więc może żądać w drodze procesu pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane.

Na pytanie, czy takim zdarzeniem jest wyrok rozwodowy, nie można dać jednobrzmiącej odpowiedzi. Będzie on takim zdarzeniem w sytuacji, gdy tytuł egzekucyjny został wydany przy założeniu, że reguluje sprawę między małżonkami. Orzeczenie posesoryjne w niniejszej sprawie opiera się na takim właśnie założeniu. Nie do pomyślenia bowiem jest dopuszczenie do współposiadania całego mieszkania osoby obcej. Osoba taka nie może bowiem korzystać z całego mieszkania tak jak to jest między małżonkami, gdzie z natury rzeczy łączy ich więź zupełnie inna niż wynikająca jedynie ze stosunku cywilnoprawnego.

Przypomnieć trzeba, że ta właśnie specyfika sprawiła, iż kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje w art. 39 w związku z art. 565 § 1 k.p.c. drogę nieprocesową do regulowania nieporozumień małżonków w zakresie zarządu majątkiem wspólnym. Wprawdzie w uchwale z dnia 27.X.1969 r. III CZP 49/69 (OSNCP nr 6/1970, poz. 3) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że pomimo tego uregulowania ochrona posesoryjna między małżonkami jest dopuszczalna, jednakże przyjąć należy, że ustanie małżeństwa na skutek rozwodu stanowi zdarzenie, które z reguły czyni nieaktualnym dopuszczenie do całości współużywania mieszkania byłego małżonka. Wyjątkowo, w zależności od wielkości i rozkładu mieszkania, mogłoby wchodzić w rachubę dopuszczenie do części mieszkania. Z reguły zaś wykonanie tego rodzaju orzeczenia w nowych zmienionych okolicznościach godziłoby w zasady rozwodu i doprowadziłoby do powstania sytuacji mieszkaniowej, jaka nie może istnieć między osobami obcymi innej płci.

Byłoby to więc sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Oczywiście małżonek rozwiedziony nie może być pozbawiony dachu nad głową. Jego obowiązkiem było w toku procesu o rozwód żądać orzeczenia o zakresie i sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania (art. 443 § 1 k.p.c.). Skoro jednak pozwany tego nie uczynił, to wobec dezaktualizacji tytułu egzekucyjnego, o której była wyżej mowa, może on jedynie w drodze petytoryjnej domagać się dopuszczenia go do korzystania z mieszkania w określony konkretnie sposób, a nie do nie określonego współposiadania wszystkich izb (o ile oczywiście jest to praktycznie możliwe).

Z tych wszystkich względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1971 r., Nr 2, poz. 23