Postanowienie z dnia 1967-09-19 sygn. III CR 177/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CR 177/67

Postanowienie z dnia 19 września 1967 r.

Na zawarcie ugody w imieniu ubezwłasnowolnionego opiekun powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. Dokonanie czynności przewidzianych w art. 156 k.r.o. bez uzyskania uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego, jako sprzeczne z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, powoduje nieważność czynności opiekuna (art. 58 § 1 k.c.). Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale Całej Izby Cywilnej z dnia 24 VII 1961 r. I CO 16/61 (OSNCP 1963, z. 9, poz. 187), która także pod rządem obecnie obowiązujących przepisów zachowała aktualność.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: Z. Trybulski, K. Zieliński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Elżbiety Ch. o dział spadku po Józefie M., na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Powiatowego w Tczewie z dnia 28 grudnia 1966 r.,

uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Powiatowemu w Tczewie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni Elżbieta Ch. złożyła wniosek o dział spadku po zmarłym Józefie M. i żądała przyznania jej na własność całego spadku składającego się z nieruchomości zapisanych w księgach wieczystych G. karta 216 i N. karta 110 o powierzchni 0,7658 ha i 4,0318 ha.

W sprawie została zawarta ugoda, na podstawie której cały spadek w naturze przypadł wnioskodawczyni, która zobowiązała się spłacić uczestnikom postępowania: Marii W. 10.000 zł, a Stefanowi M., całkowicie ubezwłasnowolnionemu, 8.000 zł. Ugodę tę podpisali: wnioskodawczyni, Maria W. i opiekun Stefana M. Franciszek Ch. (mąż wnioskodawczyni), a Sąd Powiatowy w Tczewie postanowieniem z dnia 28.XII.1966 r. postępowanie umorzył.

W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie tego postanowienia, jako wydanego z naruszeniem przepisów art. 355 § 1, 680 § 2 i 684 k.p.c. oraz art. 156, 159 § 1 pkt 2 k.r.o.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 175 k.r.o., do opieki nad ubezwłasnowolnionym stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z wyjątkiem przepisów o pierwszeństwie do objęcia opieki i ustaniu opieki (art. 176 i 177 k.r.o.). Trafnie przeto podnosi rewizja nadzwyczajna, że opiekun - zgodnie z treścią art. 159 § 1 pkt 2 k.r.o. - nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką przy czynnościach prawnych między podopiecznym a małżonkiem opiekuna, przy czym przepis ten stosuje się odpowiednio, jak głosi § 2 art. 159 k.r.o., także w postępowaniu przed sądem.

Założeniem powołanego przepisu jest dążenie do uniknięcia ujemnych - dla pozostającego pod opieką - skutków czynności, w których może występować sprzeczność interesów, oraz wyeliminowanie sytuacji, w których zachodziłaby obawa, że opiekun nie będzie w pełni obiektywny i nie będzie działał jedynie dla dobra pozostającego pod opieką.

Treść zawartej ugody, w której ustalone zostały różne spłaty na rzecz spadkobierców nie otrzymujących spadku w naturze, mimo że ich udziały były równe, daje podstawę do przypuszczeń, że ugoda została zawarta w interesie żony opiekuna, a z pokrzywdzeniem pozostającego pod opieką. Dokonana w tych warunkach czynność opiekuna nie może w świetle przedstawionych rozważań pociągać za sobą żadnych skutków prawnych dla zastąpionego.

Nie można również odmówić słuszności poglądowi wyrażonemu w rewizji nadzwyczajnej, że zawarcie ugody w sprawie działowej należy do "ważniejszych spraw" w rozumieniu art. 156 k.r.o. i że w związku z tym na zawarcie ugody w imieniu ubezwłasnowolnionego opiekun powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. Dokonanie zaś czynności przewidzianych w art. 156 k.r.o. bez uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego, jako sprzeczne z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, do których zalicza się przepisy o opiece, powoduje nieważność czynności opiekuna (art. 58 § 1 k.c.). Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale Całej Izby Cywilnej z dnia 24.VI.1961 r. I CO 16/61 (OSNCP z. 9/1963, poz. 187), która także pod rządem obecnie obowiązujących przepisów zachowała aktualność.

Wobec wykazanych naruszeń obowiązujących przepisów oraz związanej z tym nieważności ugody, brak było podstaw do umorzenia postępowania działowego. W tych warunkach zaskarżone postanowienie podlega uchyleniu z mocy art. 422 § 2 k.p.c., sprawę zaś należy przekazać Sądowi Powiatowemu w Tczewie do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Powiatowy powinien także zażądać przedstawienia dowodów stwierdzających, że opisane we wniosku nieruchomości stanowią własność spadkodawcy, ustalić skład i wartość spadku, a nadto rozważyć zarzut podniesiony przez uczestniczkę postępowania Marię W., że tylko jedna nieruchomość stanowi gospodarstwo rolne, druga zaś, położona w mieście, nie jest takim gospodarstwem i w związku z tym liczba osób uprawnionych do dziedziczenia tej drugiej nieruchomości może być większa.

OSNC 1968 r., Nr 6, poz. 104