Wyrok z dnia 1966-12-28 sygn. I PR 536/66

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 536/66

Wyrok z dnia 28 grudnia 1966 r.

Następstwem faktu, że wraz ze śmiercią uprawnionego ustaje obowiązek płacenia rat renty, jest okoliczność, iż prawo do renty, choć z istoty swej majątkowe, nie wchodzi do spadku (art. 1 § 2 pr. spadk.; art. 922 § 2 k.c.). Natomiast zaległe raty renty wymagalne za czas przed śmiercią osoby uprawnionej tworzą wierzytelność spadkodawcy, która - jako prawo majątkowe zmarłego - przechodzi z chwilą jego śmierci na spadkobierców (art. 1 § 1, art. 4 i 32 pr. spadk.; art. 922 § 1, art. 924 i art. 925 k.c.).

Przewodniczący: sędzia A. Szczurzewski. Sędziowie: K. Piasecki, J. Knap (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Aleksandry B., Mariana Tadeusza B., Jana B. i Andrzeja Kazimierza B., jako spadkobierców po zmarłym Stanisławie B., przeciwko Zakładom Przemysłu Barwników w Z. o odszkodowanie, na skutek rewizji powodów od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 17 maja 1966 r.,

zaskarżony wyrok uchylił i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Łodzi.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 8.IV.1965 r. zasądził od Zakładów Przemysłu Barwników "B" w Z. na rzecz powoda po 1.000 zł renty uzupełniającej płatnej miesięcznie, począwszy od dnia 4.VI.1963 r., oraz 30.000 zł zadośćuczynienia zamiast żądanych z tego tytułu 100.000 zł. W pozostałej części Sąd powództwo oddalił.

W rewizji powód wniósł o zmianę tego wyroku przez podwyższenie zasądzonej renty do 1.600 zł miesięcznie, a przyznanego odszkodowania - do 100.000 zł.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4.XI.1965 r. potraktowawszy rewizję w części dotyczącej żądania dalszej renty w kwocie 600 zł miesięcznie jako wniosek o uzupełnienie zaskarżonego wyroku, przekazał ten wniosek Sądowi Wojewódzkiemu do rozpoznania.

Co do tej kwestii, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wskazał, że roszczenie rentowe powoda Sąd Wojewódzki uwzględnił w pełnej wysokości, w jakiej zostało ono zgłoszone przez poszukującego odszkodowania w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Podniesione w rewizji żądanie dalszej renty w kwocie 600 zł miesięcznie z powołaniem się na zwiększone potrzeby poszkodowanego jest więc wyjściem ponad pierwotne żądanie dopiero w instancji rewizyjnej. Ze względu jednak na charakter sprawy, dotyczącej roszczenia pracownika o naprawienie szkód wyrządzonych mu przez zakład pracy (art. 459 § 1 k.p.c.), Sąd Wojewódzki w myśl art. 475 § 1 k.p.c. powinien był orzec o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda, także wówczas, gdy roszczenie nie było objęte żądaniem lub gdy było w nim zgłoszone w rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania.

W dniu 15.XI.1965 r. powód zmarł.

W piśmie procesowym złożonym w sądzie w dniu 23 marca 1966 r. wdowa po zmarłym Aleksandra B. i ich dzieci: Marian Tadeusz, Jan oraz Andrzej Kazimierz B. wnieśli o zasądzenie od pozwanych Zakładów po 600 zł miesięcznie z należnymi odsetkami tytułem zaległej renty za czas od 4.VI.1963 r. do 15.XI.1965 r.

Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 17 maja 1966 r. postanowił "wniosek spadkobierców Stanisława B. o uzupełnienie wyroku z dnia 8 kwietnia 1965 roku oddalić".

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego zarówno kodeks zobowiązań, jak i kodeks cywilny nie przewidują przejścia renty na spadkobierców, albowiem prawo pobierania renty nie jest przedmiotem dziedziczenia (zgodnie z art. 1 § 2 dawnego prawa spadkowego i art. 922 § 2 k.c.). Dlatego też Sąd Wojewódzki nie znalazł podstaw prawnych do uwzględnienia wniosku w obecnych warunkach.

Do aktywów masy spadkowej należą i przechodzą na spadkobierców jedynie zaległe raty za czas przed śmiercią osoby uprawnionej do renty, wynikające z umowy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na wstępie nasuwa się uwaga pod adresem sformułowania, jakiego użył Sąd pierwszej instancji w zapadłym orzeczeniu.

W razie powstania sytuacji objętych hipotezą art. 351 § 1 k.p.c., a więc gdy zachodzą przesłanki do żądania uzupełnienia wyroku, sąd nie oddala wniosku o uzupełnienie. Przeciwnie, sąd obowiązany jest wtedy swoje poprzednie orzeczenie uzupełnić przez wydanie orzeczenia uzupełniającego, którym w całości lub w części bądź uwzględnia, bądź też oddala roszczenie wymagające rozstrzygnięcia (art. 351 § 3 k.p.c.).

W konsekwencji uznanie przez Sąd Wojewódzki żądania dalszej renty za nieuzasadnione powinno było prowadzić nie do oddalenia wniosku o uzupełnienie, bo ten okazał się usprawiedliwiony ze względu na brak koniecznego rozstrzygnięcia, lecz do uzupełnienia poprzedniego wyroku Sądu pierwszej instancji i do oddalenia żądania dalszej renty w kwocie 600 zł miesięcznie.

Prawo do bieżącego odszkodowania w postaci renty uzupełniającej (art. 161 § 2 k.z.; art. 444 k.c.) jest ściśle związane z osobą poszkodowanego i dlatego z jego śmiercią wygasa. Stąd też roszczenia z tego tytułu nie mogą dotyczyć okresów wykraczających poza okresy limitowane w przepisach art. 594 k.z. i art. 905 k.c. w związku z art. 597 k.z. i 907 § 1 k.c. Jednocześnie następstwem faktu, że wraz ze śmiercią uprawnionego ustaje obowiązek płacenia rat renty, jako wygasłej z dniem zgonu, jest okoliczność, iż prawo do renty, choć z istoty swej majątkowe, nie wchodzi do spadku (art. 1 § 2 pr. spadk., art. 922 § 2 k.c.). Natomiast zaległe raty renty wymagalne za czas przed śmiercią osoby uprawnionej tworzą wierzytelność spadkodawcy, która - jako prawo majątkowe zmarłego - przechodzi z chwilą jego śmierci na spadkobierców (art. 1 § 1, art. 4 i 32 pr. spadk.; art. 922 § 1, art. 924 i art. 925 k.c.). Nie ma przy tym przesłanek i racji, które by nakazywały wyrażone dopiero co stwierdzenie odnieść - jak to sugeruje Sąd Wojewódzki - jedynie do rent umownych, a więc odmówić zastosowania do rent wynikłych ze źródeł pozaumownych. Nawet prawo o tak ściśle osobistym charakterze jak roszczenie o zadośćuczynienie, przewidziane w art. 165 § 1 i § 2 k.z. oraz w art. 445 § 1 i § 2 k.c., przechodzi na spadkobierców, chociaż z ograniczeniami opisanymi w art. 165 § 3 k.z. i art. 445 § 3 k.c.

Wreszcie odwołanie się przez Sąd Wojewódzki do przepisu art. 446 § 2 k.c., który nadaje określonym osobom prawo do renty po utracie żywiciela, niczego nie wyjaśnia w kwestii podlegających rozważeniu roszczeń spadkobierców zmarłego Stanisława B., gdyż roszczenia te odnoszą się do okresu przed śmiercią spadkodawcy. Własne zaś roszczenia wdowy i dzieci o rentę dotyczyć by mogły - z istoty rzeczy - okresu po śmierci ich żywiciela.

Z podanych przyczyn zaskarżony wyrok nie mógł być utrzymany w mocy. Należało go z mocy art. 388 § 1 k.p.c. uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu.

OSNC 1967 r., Nr 6, poz. 115