Wyrok z dnia 2014-06-24 sygn. II SA/Ol 532/14

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Dnia 24 czerwca 2014 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Adam Matuszak (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Matczak Sędzia WSA Ewa Osipuk Protokolant Referent-Stażysta Marta Kudła po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 czerwca 2014 roku sprawy ze skargi K. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie świadczenia z funduszu alimentacyjnego oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 6 września 2013 r. działający z upoważnienia Prezydenta O. Zastępca Kierownika Działu Świadczeń Rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w O. przyznał K. B. świadczenia z funduszu alimentacyjnego na J. U. w kwocie 300,00 zł miesięcznie, na okres od 1 października 2013 r. do 30 września 2014 r.

Następnie decyzją z dnia 6 lutego 2014 r. Zastępca Kierownika Działu Świadczeń Rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w O., działając na podstawie art. 12 ust. 1, art. 15 ust. 1, art. 20 ust. 2, art. 24 oraz art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1228, dalej jako: u.p.o.u.a.) zmienił decyzję z dnia 6 września 2013 r. w ten sposób, że przyznał J. U. prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w kwocie 500,00 zł miesięcznie, na okres od 1 lutego 2014 r. do 30 września 2014 r. (pkt 1 decyzji). Jednocześnie przyznał J. U. wyrównanie w kwocie 76,67 zł za okres od dnia 22 stycznia 2014 r. do dnia 31 stycznia 2014 r. (pkt 2 decyzji). W uzasadnieniu wskazał, iż Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014 r., sygn. akt: "[...]", podwyższył alimenty na rzecz J. U. do kwoty 500,00 zł miesięcznie. Podniósł, że alimenty w aktualnej wysokości przysądzono w dniu 22 stycznia 2014 r., w związku z czym od tej daty należało zmienić wysokość przyznanych świadczeń.

K. B., złożyła odwołanie od powyższej decyzji zaskarżając ją w części, tj. w punkcie 2. Wskazała, iż Sąd Rejonowy przyznał alimenty z mocą

wsteczną, tj. od dnia 29 października 2013 r., w związku z czym wyrównanie powinno

nastąpić od dnia 29 października 2013 r.

Po rozpatrzeniu odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 28 marca 2014 r., Nr "[...]", utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu, przytaczając treść przepisu art. 24 i 29 u.p.o.u.a. wskazało, że poza sporem pozostają okoliczności dotyczące przyznania K. B. świadczeń z funduszu alimentacyjnego, tj. ich wysokości oraz podstawy ich ustalenia (ugoda zawarta przed Sądem Rejonowym w dniu 16 listopada 2005 r.). Kwestią bezsporną jest też to, że Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014 r. podwyższył

wysokość przyznanych alimentów z datą wsteczną, to jest od dnia 29 października 2013 r. Kwestią wymagającą wyjaśnienia pozostaje natomiast to, czy w prawidłowo

ustalonym stanie faktycznym, zmiana wysokości przyznanych świadczeń z funduszu

alimentacyjnego powinna nastąpić od dnia 29 października 2013 r., czy też od dnia 22 stycznia 2014 r.

Kolegium wskazało, że zgodnie z art. 29 ust. 1 u.p.o.u.a. zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się po wpływie tytułu wykonawczego do komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów. Art. 29 ust. 4 przedmiotowej ustawy stanowi, że w przypadku podniesienia wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się wyrównania za okres, o którym mowa w ust. 2. Ten z kolei wskazuje, że w przypadku gdy osoba uprawniona otrzymała w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty za ten okres, jest obowiązana do ich zwrotu bez odsetek ustawowych. Przepisy art. 23 stosuje się odpowiednio (art. 29 ust. 2). Organ stwierdził, że z wyraźnej woli ustawodawcy, wyrażonej art. 10 ust. 1 u.p.o.u.a. świadczenia przyznane z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, z którą to regulacją współgra art. 18 ust. 1 tej samej ustawy, zgodnie z którym prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustala się na okres świadczeniowy począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek do organu właściwego wierzyciela. Przy czym odpowiedni wniosek złożyć może wyłącznie osoba uprawniona lub jej przedstawiciel ustawowy, który do wniosku dołączyć musi między innymi odpis podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty, odpis postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty, odpis protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem (art. 15 ust. 1 oraz ust. 4 pkt 3 lit. d ustawy).

Kolegium podniosło, że wskazane regulacje w sposób jednoznaczny przesądzają zarówno o niedopuszczalności wypłacania z funduszu alimentacyjnego świadczeń z tytułu alimentów ustalonych przez sąd powszechny z datą wsteczną, jak i potwierdzają, iż wolą ustawodawcy było wyłącznie zapewnienie osobom uprawnionym do świadczeń bieżących w wysokości odpowiadającej temu co dłużnik alimentacyjny winien przekazywać dobrowolnie zobowiązanemu, a czego

nie udało się skutecznie wyegzekwować. Uwzględniając bowiem cel, któremu służyć mają świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego ustawodawca przyjął zasadę, w myśl której zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany w wysokości zasądzonych alimentów dokonywane są od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów (art. 29 ust. 1 u.p.o.u.a.). Tym samym przepis art. 29 ust. 1 u.p.o.u.a. nie znajduje zastosowania do stanu faktycznego

obejmującego okres pomiędzy datą wsteczną z jaką sąd zmienił wysokość alimentów

należnych osobie uprawnionej – J. U., a datą, w której możliwe było wydanie

nowego tytułu wykonawczego. Zarówno bowiem w październiku, listopadzie i grudniu

2013 r., jak i w okresie od 1 do 22 stycznia 2014 r., nie zaistniały jakiekolwiek zdarzenia

powodujące zmianę wysokości świadczeń odpowiadających wysokości alimentów

zasądzonych wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014 r. Takie zdarzenie (podwyższenie alimentów) nastąpiło dopiero w dacie wykonalności wyroku z dnia 22 stycznia 2014 r. (w pkt IV orzeczenia wyrokowi nadano rygor natychmiastowej wykonalności) podwyższającego (z mocą wsteczną) wysokość uprzednio zasądzonych alimentów.

W skardze wywiedzionej do Sądu na decyzję Kolegium z dnia 28 marca 2014 r. K. B. zarzuciła jej naruszenie art. 29 u.p.o.u.a. Wskazała, że czuje się pokrzywdzona, bowiem zasądzenie świadczeń z funduszu alimentacyjnego w podwyższonej wysokości powinno nastąpić z datą wsteczna, tak jak orzekł to Sąd Rejonowy.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.) ogranicza się do badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania administracyjnego, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem wówczas obowiązujących przepisów prawa.

Wady, skutkujące koniecznością uchylenia decyzji lub postanowienia, stwierdzeniem ich nieważności bądź wydania ich z naruszeniem prawa, przewidziane są w przepisie art. 145 § 1 p.p.s.a. Na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. decyzja podlega uchyleniu między innymi wówczas, gdy narusza przepisy prawa materialnego w sposób, który ma istotny wpływ na wynik sprawy.

W realiach niniejszej sprawy podkreślić nadto trzeba, iż sąd administracyjny nie jest związany zarzutami ani wnioskami skargi i zawartą w skardze argumentacją. Obowiązany jest natomiast, zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. do oceny praworządności zachowań organów administracji w danej sprawie. Oznacza to, iż podniesione w skardze zarzuty i ich uzasadnienie nie są wyłącznym kryterium badania legalności zaskarżonego aktu lub czynności. Sąd ma bowiem obowiązek wziąć pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i zarzutów podniesionych w skardze i dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego, nawet gdy dany zarzut nie został podniesiony (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 maja 2004 r. sygn. akt I SA 2027/02, publ. Lex 146756 i z dnia 29 czerwca 2004 r. sygn. akt I SA 2819/02, publ. Lex 146750).

W ocenie Sądu decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego oraz utrzymana przez nią w mocy decyzja organu I instancji nie naruszają prawa.

Zgodnie z treścią art. 29 u.p.o.u.a. zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się po wpływie tytułu wykonawczego do komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów (ust. 1). W przypadku gdy osoba uprawniona otrzymała w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty za ten okres, jest obowiązana do ich zwrotu bez odsetek ustawowych. Przepisy art. 23 stosuje się odpowiednio (ust. 2). W przypadku gdy sąd zwolnił osobę z obowiązku alimentacyjnego, a osoba uprawniona w okresie, o którym mowa w ust. 2, pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego za ten okres, jest obowiązana do ich zwrotu bez odsetek ustawowych. Przepisy art. 23 stosuje się odpowiednio (ust. 3). W przypadku podniesienia wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się wyrównania za okres, o którym mowa w ust. 2 (ust. 4). Ratio legis wskazanego przepisu ma za zadanie bieżące zaspokajanie potrzeb wierzyciela alimentacyjnego w wysokości aktualnie ustalonych alimentów, to jest takiej jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela.

Dokonując wykładni powyższego przepisu skład sądu orzekającego w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd prawny zawarty w uzasadnieniu wyroku WSA w Poznaniu (z dnia 31 maja 2011 r., sygn. akt II SA/Po 204/11) stanowiący, że pod użytym przez ustawodawcę pojęciem "zmiany" rozumieć należy tytuł wykonawczy, bowiem zmiana w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest możliwa wyłącznie wówczas, gdy organ będzie dysponował tytułem wykonawczym, natomiast "dzień zmiany" rozumieć należy jako dzień, w którym możliwym było wydanie tytułu wykonawczego. Za przyjęciem powyższej wykładni przemawia przede wszystkim istota samych świadczeń alimentacyjnych, które de facto zastępują środki, które wierzyciel alimentacyjny winien otrzymać tytułem wypłaty zasądzonych alimentów.

Pojęcie obowiązku alimentacyjnego zdefiniowane zostało w art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U Nr 9, poz. 59 ze zm.) pod pojęciem środków utrzymania i wychowania. Jednocześnie, zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, z samego charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, że ich celem jest dostarczenie uprawnionemu środków na zaspokojenie bieżących potrzeb (por. m.in. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., która stosownie do poglądu zawartego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 1976 r. III CRN 88/76 - OSNCP 1977, poz. 33 - zachowała swą aktualność, uchwała z 5 lipca 1995 r., sygn. III CZP 86/95, Lex nr 4258). Unormowania materialnego prawa administracyjnego zawarte w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – na co wskazuje chociażby preambuła ustawy - służą natomiast wsparciu osób znajdujących się trudniej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania środków na bieżące utrzymanie od osób zobowiązanych do alimentacji (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2010 r., sygn. I OSK 597/10, www.nsa.gov.pl).

Podstawowym warunkiem uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest bezskuteczność egzekucji. Same świadczenia z funduszu alimentacyjnego służyć mają natomiast zastąpieniu tych nie wyegzekwowanych alimentów. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł – art. 10 ust. 1 u.p.o.u.a. Zasadnie wskazało Kolegium, że z powyższą regulacją współgra art. 18 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustala się na okres świadczeniowy począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek do organu właściwego wierzyciela, przy czym odpowiedni wniosek złożyć może wyłącznie osoba uprawniona lub jej przedstawiciel ustawowy, który do wniosku dołączyć musi między innymi odpis prawomocnego orzeczenia sądu zasądzającego alimenty, odpis postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty, odpis protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem. (art. 15 ust. 1 oraz ust. 4 pkt 3 lit. d ustawy). Jak zauważa się w piśmiennictwie, w art. 10 ust. 1 u.p.o.u.a. ustawodawca powiązał wysokość kwot miesięcznego świadczenia wypłacanego przez organ z wysokością kwoty, jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela, gdyby egzekucja była prowadzona skutecznie, czy też gdyby zobowiązania alimentacyjne regulował dobrowolnie (porównaj A. Korcz - Maciejko, Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Komentarz, Warszawa 2010, s. 133). Z uwzględnieniem powyższego dokonywać należy wykładni przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Omówione powyżej regulacje w sposób jednoznaczny przesądzają zarówno o niedopuszczalności wypłacania z funduszu alimentacyjnego świadczeń z tytułu alimentów ustalonych przez sąd powszechny z datą wsteczną (i co za tym idzie za okres poprzedzający datę złożenia wniosku), jak i potwierdzają, iż wolą ustawodawcy było wyłącznie zapewnienie osobom uprawnionych świadczeń bieżących w wysokości odpowiadającej (uwzględniając górny limit wysokości świadczenia wynoszący 500 zł), temu co dłużnik alimentacyjny winien przekazywać dobrowolnie zobowiązanemu, a czego nie udało się skutecznie wyegzekwować.

Zauważyć również należy, że art. 29 ust. 1 u.p.o.u.a. zawiera potwierdzenie powyższej zasady wypłaty świadczeń wskazując, iż zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się po wpływie tytułu wykonawczego do komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów. Taka regulacja uzasadniona jest bowiem wspomnianym celem bieżącego zaspokajania potrzeb wierzyciela alimentacyjnego w wysokości aktualnie ustalonych alimentów, to jest takiej jaką dłużnik uiszczałby na rzecz wierzyciela.

Reasumując, zasadnie wskazało Kolegium, że przepis art. 29 ust. 1 u.p.o.u.a. nie znajduje zastosowania do stanu faktycznego niniejszej sprawy obejmującego okres pomiędzy datą wsteczną z jaką sąd zmienił wysokość alimentów

należnych osobie uprawnionej – J. U., a datą, w której możliwe było wydanie

nowego tytułu wykonawczego. Rację ma organ stwierdzając, że w październiku, listopadzie i grudniu 2013 r., jak i w okresie od 1 do 22 stycznia 2014 r., nie zaistniały jakiekolwiek zdarzenia powodujące zmianę wysokości świadczeń odpowiadających wysokości alimentów zasądzonych wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014 r. Takie zdarzenie nastąpiło dopiero w dacie wykonalności wyroku z dnia 22 stycznia 2014 r. podwyższającego wysokość zasądzonych alimentów.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art. 151 p.p.s.a., skargę oddalił.