Wyrok z dnia 2014-07-23 sygn. IV SA/Po 296/14

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Anna Jarosz Sędziowie WSA Tomasz Grossmann (spr.) WSA Maciej Busz Protokolant st.sekr.sąd. Justyna Hołyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 lipca 2014 r. sprawy ze skarg G. O. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [..] z dnia 16 grudnia 2013 r. nr [..], [..], [..] w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych 1. uchyla zaskarżone decyzje oraz poprzedzające je decyzje Prezydenta Miasta Poznania z dnia [..] lutego 2013 r. o wspólnym numerze: [..], cofające zezwolenia Prezydenta Miasta Poznania z dnia [..] lipca 2010 r. na sprzedaż napojów alkoholowych, o numerach: [..], [..], [..]; 2. określa, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonane; 3. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [..] na rzecz skarżącego G. O. kwotę 2271 złotych (dwa tysiące dwieście siedemdziesiąt jeden) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Dnia 29 października 2012 r. do Urzędu Miasta Poznania wpłynął wniosek Komendanta Miejskiego Policji w [...] o cofnięcie zezwolenia na sprzedaż alkoholu w sklepie spożywczo-monopolowym sieci "[...]", mieszczącym się w [...], z powodu naruszenia przez sprzedawcę art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U z 2012 r. poz. 1356; dalej jako: "ustawa o wychowaniu w trzeźwości", w skrócie: "u.w.t.").

Trzema odrębnymi decyzjami z 21 lutego 2013 r., o tym samym numerze ([...]), Prezydent Miasta [...] (dalej jako "Prezydent Miasta", lub "organ I instancji") – wskazując w podstawie prawnej tych decyzji na art. 18 ust. 10 pkt 1 u.w.t. – cofnął zezwolenia własne na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży w sklepie przy ul. [...], wydane dnia [...] lipca 2010 r. na rzecz G. R. O. (dalej jako: "Strona" lub "Skarżący"), a dotyczące odpowiednio:

– sprzedaży napojów alkoholowych zawierających do 4,5% alkoholu oraz piwa, nr [...],

– sprzedaży napojów alkoholowych zawierających powyżej 4,5% do 18% alkoholu, nr [...],

– sprzedaży napojów alkoholowych zawierających powyżej 18% alkoholu, nr [...].

W uzasadnieniu każdej z tych decyzji organ I instancji wyjaśnił, że w toku postępowania ustalono, iż pracownik ww. sklepu, A. S., sprzedał w dniu [...] lipca 2012 r. alkohol mężczyźnie (P. K.), którego zachowanie wskazywało, że jest nietrzeźwy. Potwierdzone to zostało badaniem na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, przeprowadzonym alkomatem przez funkcjonariuszy policji, które wykazało 0,32 mg/l, czyli 0,67 ‰, podczas gdy ustawa o wychowaniu w trzeźwości określa, że stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu wynosi powyżej 0,25 mg/l, czyli 0,53‰. Zatem ustawowa norma została w tym przypadku przekroczona. Fakt sprzedaży alkoholu (jednej butelki piwa o pojemności 0,5 litra, 6% alk.) osobie nietrzeźwej został ujawniony przez dwóch funkcjonariuszy policji, którzy oświadczyli, że w trakcie obserwacji ww. placówki handlowej zauważyli mężczyznę wchodzącego do sklepu chwiejnym krokiem, więc udali się za nim i będąc w środku sklepu spostrzegli, że kupuje piwo. Funkcjonariusze zgodnie oświadczyli, że na stan nietrzeźwości klienta wskazywało jego szczególne, charakterystyczne dla osoby nietrzeźwej zachowanie – chwiejny krok oraz wyczuwalna woń alkoholu. Sprzedawca przyznał się, iż sprzedał alkohol temu klientowi, ale zaprzeczył, aby cokolwiek wskazywało, że klient jest nietrzeźwy.

W ocenie organu I instancji zeznania sprzedawcy nie były jednak konsekwentne, gdyż sprzedawca przesłuchiwany na komisariacie podał, że klient wypowiadał się w sposób normalny, a w pisemnym wyjaśnieniu złożonym w toku postępowania administracyjnego stwierdził, że klient kupując piwo nie odezwał się do niego. Organ I instancji dał natomiast wiarę zeznaniom funkcjonariuszy policji, podkreślając zbieżność i rzeczowość tych zeznań. Stwierdził, że funkcjonariusze byli jedynymi bezstronnymi obserwatorami, a będąc na służbie nie mieli powodu, żeby składać zeznania inne, niż wskazywały fakty; czego nie można powiedzieć o sprzedawcy i właścicielu sklepu, w których interesie faktycznym było twierdzenie, że nie doszło do sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej.

Odnosząc się do faktu umorzenia dochodzenia w sprawie ww. sprzedaży alkoholu postanowieniem Prokuratury Rejonowej [...], Prezydent Miasta podkreślił, że prowadzi postępowanie administracyjne, a nie karne. Oba te postępowania są autonomiczne, przy czym w przedmiotowym postępowaniu administracyjnym dla organu orzekającego nie jest ważne, czy sprzedawca został ukarany w postępowaniu karnym. Istotne jest przede wszystkim samo ustalenie faktu sprzedaży napoju alkoholowego osobie nietrzeźwej przez sprzedawcę. Ustosunkowując się zaś do twierdzeń właściciela sklepu, że wielokrotnie przypominał personelowi sklepu o zakazie sprzedaży alkoholu osobom nietrzeźwym i nieletnim, organ I instancji podkreślił, że podmiot prowadzący działalność gospodarczą obejmującą sprzedaż napojów alkoholowych nie może uwolnić się od zastosowania sankcji wynikającej z art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t. poprzez wykazywanie, że organizował odpowiednie szkolenia dla pracowników i systematycznie przypominał o obowiązujących zakazach sprzedaży napojów alkoholowych. Wydana na podstawie tego przepisu decyzja o cofnięciu zezwolenia nie jest decyzją uznaniową.

W równobrzmiącym odwołaniach od ww. decyzji Prezydenta Miasta, G. O., zastępowany przez pełnomocnika, adwokata Ż. D., wniósł o uchylenie tych decyzji i umorzenie postępowania. Skarżący wskazał na istotne wątpliwości dotyczące dokonanych ustaleń faktycznych. Podkreślił, że funkcjonariusze mieli możliwość zaobserwowania sposobu poruszania się osoby kupującej alkohol, co nie oznacza, że taką możliwość obserwacji miał również ekspedient, który, jak wiadomo z doświadczenia życiowego, widzi klienta stojącego za ladą. Funkcjonariusze także wyczuli woń alkoholu w trakcie legitymowania osoby – co na ogół wiąże się z bezpośrednim, bliskim kontaktem. Tymczasem kupującego i ekspedienta dzieli co najmniej lada. Z kolei badanie alkomatem nie leżało w możliwościach ani obowiązkach ekspedienta sklepu. W konsekwencji Skarżący uznał, że brak jest jakichkolwiek ustaleń na okoliczność zachowania kupującego alkohol w sklepie.

W tym kontekście Skarżący podkreślił – z powołaniem się na "jednolitą linię interpretacji i oceny" w orzecznictwie sądów administracyjnych – że nie można stosować art. 18 ust. 10 pkt 1 u.w.t. bez powiązania z art. 15 ust. 1 pkt 1 u.w.t., który to przepis zabrania się sprzedaży napojów alkoholowych osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości. A więc nie wystarczy stwierdzenie samego stanu nietrzeźwości, lecz należy wykazać, że w chwili dokonywania zakupu alkoholu zachowanie osoby kupującej wskazywało na stan nietrzeźwości.

W ocenie Skarżącego, skoro w niniejszej sprawie umorzono postępowanie o czyn z art. 43 u.w.t. – wobec stwierdzenia, iż czyn (działanie sprzedawcy) nie zawierało znamion czynu zabronionego – to nie można przyjąć, że ekspedient swoim zachowaniem naruszył art. 15 ust. 1 u.w.t. Wskazane rozstrzygnięcie uprawnia do twierdzenia, że ekspedient sprzedając alkohol nie miał możliwości prawidłowej oceny, w jakim stanie znajduje się kupujący. Gdyby było inaczej, to organ prowadzący dochodzenie musiałby uznać ekspedienta winnym popełnienia czynu z art. 43 u.w.t. i wymierzyć mu stosowną karę – czego nie uczynił. Skoro zaś nie można zarzucić ekspedientowi naruszenia przepisów ustawy, to, zdaniem Skarżącego, nie ma też podstaw od cofnięcia zezwolenia.

Decyzjami z [...] grudnia 2013 r., o numerach odpowiednio: [...], [...] i [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] (dalej: "SKO" lub "organ II instancji") – z powołaniem się na art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267; dalej w skrócie: "k.p.a.") – utrzymało w mocy zaskarżone decyzje Prezydenta Miasta.

W uzasadnieniu organ II instancji wskazał, że zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych cofa się m. in. w przypadku sprzedaży i podawania alkoholu osobom nieletnim, nietrzeźwym – art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t. W przedmiotowej sprawie takie zdarzenie miało miejsce, co udowodnione zostało badaniem na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, któremu poddano klienta sklepu, i potwierdzenie przez sprzedawcę faktu sprzedaży alkoholu temu klientowi. Ponadto SKO podzieliło ustalenia faktyczne i ocenę prawną przedstawione przez organ I instancji. Podkreśliło, że podstawę prawną rozstrzygnięć zapadłych w przedmiotowej sprawie w obu instancjach stanowił art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t., co na poziomie wykładni gramatycznej oznacza, że organ bada li tylko, czy nastąpiła sprzedaż w danym punkcie sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej. Przedmiotem postępowania nie jest natomiast badanie z art. 15 u.w.t., czy sprzedaż alkoholu była zabroniona, czy nie, czy klient zachowywał się tak jak osoba nietrzeźwa, czy nie. Również nie jest istotne, czy sprzedawca został ukarany, czy nie.

W jednobrzmiących skargach do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu na opisane decyzje SKO – zarejestrowanych w tut. Sądzie pierwotnie pod sygnaturami akt, odpowiednio: IV SA/Po 296/14, IV SA/Po 297/14, IV SA/Po 298/14 – G. O., zastępowany przez dotychczasowego pełnomocnika, wniósł o: uchylenie decyzji organów obu instancji, wstrzymanie wykonania zaskarżonych decyzji oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Skarga został oparta na zarzutach:

1) naruszenia prawa materialnego, tj. błędnej wykładni art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t., polegającej na pominięciu w procesie wykładni tego przepisu brzmienia art. 15 ust. 1 u.w.t., których łączne zastosowanie jest niezbędne w procesie wykładni dla wyinterpretowania normy sankcjonującej cofnięcie zezwolenia na sprzedaż alkoholu;

2) naruszenia przepisów postępowania, w szczególności: (a) art. 7, art. 8, art. 77 i art. 107 § 3 k.p.a., poprzez nieuwzględnienie słusznego interesu obywatela, polegającego na naruszeniu zasady prawdy obiektywnej przy wydawaniu decyzji administracyjnej, poprzez brak podjęcia przez organy wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, braku dogłębnej analizy i rozpatrzenia materiału dowodowego w sposób wyczerpujący; (b) art. 80 k.p.a., poprzez błędne przyjęcie przez organ, iż okoliczność, że został sprzedany alkohol osobie nietrzeźwej, została udowodniona, podczas gdy dochodzenie w sprawie o czyn z art. 43 u.w.t. zostało umorzone wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego; (c) art. 76 § 1 k.p.a. poprzez pominięcie dowodu z postanowienia o umorzeniu dochodzenia w powyższej sprawie.

W uzasadnieniu skarg powtórzono argumentację przytoczoną uprzednio w odwołaniach od decyzji Prezydenta Miasta.

W odpowiedzi na skargi organ administracji wniósł o ich oddalenie, podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonych decyzjach.

Postanowieniami z 25 marca 2014 r., o sygn. akt, odpowiednio: IV SA/Po 296/14, IV SA/Po 297/14 oraz IV SA/Po 298/14, Sąd wstrzymał wykonanie zaskarżonych decyzji SKO.

Postanowieniem z 29 kwietnia 2014 r., sygn. akt IV SA/Po 296/14, Sąd zarządził połączenie spraw o sygn. akt IV SA/Po 296/14, IV SA/Po 297/14 i IV SA/Po 298/14 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, i prowadzenie połączonych spraw pod sygn. akt IV SA/Po 296/14.

Na rozprawie w dniu 23 lipca 2014 r. strona skarżąca podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem (legalności), jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sądy administracyjne, kierując się wspomnianym kryterium legalności, dokonują oceny zgodności treści zaskarżonego aktu oraz procesu jego wydania z normami prawnymi – ustrojowymi, proceduralnymi i materialnymi – przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu prawnego i zasadniczo na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. W świetle art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.; dalej w skrócie: "p.p.s.a.") kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje m.in. orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne. Stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Oznacza to, że bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze – w granicach sprawy, wyznaczonych przede wszystkim rodzajem i treścią zaskarżonego aktu. Kontrola sądu nie obejmuje natomiast zasadniczo oceny wypełniania przez organy administracji pozasystemowych kryteriów słusznościowych, w szczególności kierowania się zasadami współżycia społecznego, ani kryteriów celowościowych, takich jak realizacja określonej polityki stosowania prawa administracyjnego (por. wyrok NSA z 25.09.2009 r., I OSK 1403/08, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej: "CBOSA").

Przedmiotem kontroli Sądu w tak zakreślonych granicach kognicji były w niniejszym postępowaniu sądowoadministracyjnym decyzje SKO utrzymujące w mocy odpowiednie decyzje Prezydenta Miasta w przedmiocie cofnięcia Skarżącemu zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, w [...].

Podstawę materialnoprawną decyzji Prezydenta Miasta, a następnie decyzji SKO stanowił przepis art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a ustawy o wychowaniu w trzeźwości, zgodnie z którym organ administracji cofa zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych w przypadku nieprzestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, w tym sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw. Z brzmienia cytowanego przepisu jasno wynika, że nie normuje on w sposób zupełny i autonomiczny przesłanek cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w razie sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej (a także osobom nieletnim tudzież na kredyt lub pod zastaw), lecz odsyła w tym zakresie do "zasad sprzedaży" określonych w innych przepisach ustawy, których to zasad naruszenie stanowi dopiero przesłankę cofnięcia przedmiotowego zezwolenia. Zasady, do których odsyła art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t., wynikają przede wszystkim z art. 15 u.w.t., w myśl którego zabrania się sprzedaży i podawania napojów alkoholowych: (1) osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości; (2) osobom do lat 18; (3) na kredyt lub pod zastaw (ust. 1). W przypadku wątpliwości co do pełnoletności nabywcy sprzedający lub podający napoje alkoholowe uprawniony jest do żądania okazania dokumentu stwierdzającego wiek nabywcy (art. 15 ust. 2 u.w.t.).

Ma zatem rację Skarżący, że dopiero łączna wykładnia obu cytowanych wyżej przepisów pozwala na prawidłowe zrekonstruowanie przesłanki cofnięcia zezwolenia w razie sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej. Odmienne stanowisko organów obu instancji jest wynikiem błędnej wykładni art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t. Z przepisu tego wynika jednoznacznie obowiązek cofnięcia wydanego przez organ zezwolenia na sprzedaż alkoholu w przypadku stwierdzenia złamania, choćby jednorazowego, którejkolwiek z zasad sprzedaży alkoholu określonych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości (por. wyroki NSA: z 27.09.2005 r., II GSK 148/05; z 25.10.2006 r., II GSK 175/06 – CBOSA), a więc w szczególności w razie przekroczenia, zawartego w art. 15 ust. 1 pkt 1 u.w.t., zakazu sprzedaży alkoholu osobie, której zachowanie wskazuje, że znajduje się ona w stanie nietrzeźwości.

Dla zastosowania sankcji, o jakiej mowa w art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t., niezbędne jest zatem ustalenie, czy nastąpiła sprzedaż osobie będącej w stanie nietrzeźwości, i czy jej zachowanie na taki stan wskazuje (por. wyrok WSA z 28.08.2013 r., IV SA/Po 545/13, CBOSA). Omawiana norma zakazuje bowiem sprzedaży i podawania napojów alkoholowych jedynie osobom, których zachowanie wskazuje na to, że znajdują się w stanie nietrzeźwości, a nie np. w stanie po użyciu alkoholu. Stan nietrzeźwości został zdefiniowany w przepisie art. 46 ust. 3 u.w.t., zgodnie z którym stan ów zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: (1) stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo (2) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Z kolei stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: (1) stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo (2) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 (art. 46 ust. 2 u.w.t.).

Doświadczenie życiowe pokazuje, że w praktyce ocena, czy zachowanie kupującego wskazuje na stan nietrzeźwości, czy też jedynie na stan po użyciu alkoholu może być trudna. Powszechnie wiadomym jest bowiem, że alkohol jest różnie tolerowany przez poszczególne osoby. Sprzedawca zaś – inaczej niż w przypadku konieczności weryfikacji "stanu" pełnoletniości danej osoby, której to weryfikacji może dokonać poprzez wylegitymowanie tej osoby, zgodnie z art. 15 ust. 2 u.w.t. – nie dysponuje prawnym instrumentem pozwalającym na obiektywną weryfikację poziomu alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu u kupującego. Zgodzić się należy z poglądem, że w praktyce sprzedawcy napojów alkoholowych nie dysponują urządzeniami technicznymi i możliwościami, aby bezspornie ustalić, iż u potencjalnego nabywcy występuje stan nietrzeźwości. Dla odmowy dokonania sprzedaży lub podania napoju alkoholowego wystarczy przekonanie, że kupujący znajduje się w stanie nietrzeźwości. Za takim przekonaniem mogą przemawiać zewnętrzne znamiona zachowania kupującego. Istotne jest więc doświadczenie życiowe sprzedawcy (zob. R. Sawuła, Wychowanie w trzeźwości i przeciwdziałanie alkoholizmowi, Rzeszów 2003, uw. 1 do art. 15). Dlatego też do oceny, czy został naruszony omawiany zakaz, najrozsądniej wydaje się, w ślad za postulatem doktryny, przyjąć tzw. miarę przeciętnego obywatela. W przypadku zarzutu, że sprzedawca złamał zakaz sprzedaży alkoholu osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwym, należy rozważyć, czy człowiek posiadający przeciętną wiedzę i doświadczenie życiowe mógł, obserwując zachowanie kupującego – dodajmy: z perspektywy sprzedawcy – dojść do przekonania, że jego zachowanie wskazuje, że znajduje się on w stanie nietrzeźwym (por.: G. Zalas [w:] I. Skrzydło-Niżnik, G. Zalas, Ustawa o wychowanie w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz, Zakamycze 2002, uw. do art. 15).

Sąd przy tym podkreśla, że podjęcie powyższych ustaleń musi być, zgodnie z ogólnymi zasadami procesowymi (art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a.), poprzedzone przeprowadzeniem rzetelnego postępowania wyjaśniającego – w którym organ wyczerpująco zgromadzi i wszechstronnie rozpatrzy cały materiał dowodowy, który w efekcie pozwalałby przyjąć, że istotnie doszło do naruszenia zakazu sprzedaży napojów alkoholowych osobom nietrzeźwym – przy równoczesnym, pełnym poszanowaniu gwarancji procesowych stron postępowania, określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.

W ocenie organów administracji obu instancji zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazywał na fakt sprzedaży w prowadzonym przez Skarżącego sklepie spożywczo-monopolowym sieci [...], w dniu [...] lipca 2012 r., alkoholu (1 butelki piwa marki "[...]" o poj. 0,5 l, 6% alk.) osobie nietrzeźwej. Stanowisko powyższe uznać jednak należy za co najmniej przedwczesne, bo oparte na niepełnym materiale dowodowym, w dodatku zebranym w części z naruszeniem zasad prowadzenia postępowania wyjaśniającego.

Przede wszystkim organy nie przeprowadziły jednego z podstawowych dowodów w sprawie – dowodu z przesłuchania, w charakterze świadka, ekspedienta, który dopuścił się inkryminowanej sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej. Wbrew twierdzeniom organów – które dopatrzyły się pewnych niekonsekwencji w "zeznaniach" ekspedienta – w sprawie nie został przeprowadzony dowód z zeznań tego świadka. Nie stanowiło go w szczególności powołanie się przez organ na zeznania złożone przez ekspedienta w postępowaniu karnym – których treść została zresztą li tylko zapośredniczona z notatki urzędowej sporządzonej przez st. sierżanta M. S. dnia [...] sierpnia 2012 r., która stanowiła impuls do wszczęcia kontrolowanych postępowań – ani na jego pisemne wyjaśnienia dołączone do akt adm. I nst. (k. 15).

Działanie powyższe uznać należało za nieprawidłowe, już z tego względu, że naruszało zasadę bezpośredniości, która obowiązuje również w postępowaniu administracyjnym (por. K. Glibowski [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, pod red. M. Wierzbowskiego i A. Wiktorowskiej, Warszawa 2011, s. 86, Nb 19). Poza tym należy podkreślić szczególną cechę dowodu, jakimi są zeznania świadków, która opiera się na zobowiązaniu osoby będącej świadkiem do składania wyjaśnień pod rygorem odpowiedzialności karnej związanej ze składaniem fałszywych zeznań. Stąd, choć przepisy k.p.a. dopuszczają możliwość złożenia na piśmie zeznań przez osoby fizyczne (argument z art. 50 § 1 i art. 54 § 1 k.p.a.), jednakże nie są to zeznania świadków w rozumieniu art. 83 § 3 k.p.a., a jedynie pisemne oświadczenia osób fizycznych o posiadaniu określonych informacji. W takiej sytuacji, gdy organ jednocześnie odmawia wiarygodności pisemnym oświadczeniom, zachodzi konieczność przesłuchania osób składających wyjaśniania w charakterze świadków (zob. wyrok NSA z 20.10.2005 r., II OSK 124/05, CBOSA).

W przedmiotowej sprawie organ I instancji zaniechał przesłuchania sprzedawcy, konfrontując jednakże jego pisemne oświadczenie – a także relację o jego zeznaniach złożonych w postępowaniu karnym – z zeznaniami funkcjonariuszy. Dokonano więc oceny dwóch, nierównoważnych, w świetle k.p.a., środków dowodowych, co, zdaniem Sądu, stanowiło naruszenie zasad oceny materiału dowodowego, określonych w art. 80 k.p.a. (podobnie wyrok WSA z 18.07.2013 r., II SA/Po 239/13, CBOSA).

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że sam sposób przeprowadzenia dowodu z ww. zeznań funkcjonariuszy budzi istotne zastrzeżenia w świetle przepisów k.p.a. normujących ten rodzaj środków dowodowych.

W myśl art. 79 k.p.a. strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem (§ 1). Ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia (§ 2). Zawiadamiając stronę w trybie art. 79 § 1 k.p.a. o miejscu i terminie przeprowadzenia wymienionych w tym przepisie środków dowodowych, organ, stosownie do art. 9 k.p.a., winien jednocześnie pouczyć stronę o związanych z tym jej uprawnieniach, określonych w art. 79 § 1 k.p.a. Tylko wówczas można bowiem mówić o należytym zapewnieniu stronie możliwości wzięcia udziału w przeprowadzeniu danego dowodu. Jednocześnie trudno przecenić doniosłość tego wymogu, skoro, jak się przyjmuje w orzecznictwie, naruszenie obowiązku zawiadomienia strony o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu oraz obowiązku zapewnienia stronie udziału w przeprowadzeniu dowodu stanowi naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy (por. wyroki NSA: z 14.11.1995 r., SA/Wr 664/95, LEX nr 27053; z 13.02.1986 r., II SA 2015/85, ONSA 1986, nr 1, poz. 13; a także z 08.01.1988 r., IV SA 806/87, ONSA 1988, nr 1, poz. 24).

W przedmiotowej sprawie Skarżący wprawdzie został zawiadomiony o planowanym przesłuchaniu funkcjonariuszy, ale dopiero na cztery dni przed datą przesłuchania (por.: k. 8 i 12 akt adm. I inst.). I to zawiadomiony nie wprost, gdyż jedynie poprzez doręczenie jemu kopii pisemnego wezwania do osobistego stawiennictwa wystosowanego do funkcjonariuszy na ręce Naczelnika Wydziału [...]. Ponadto nie został pouczony o przysługujących jemu w związku z tym uprawnieniach, o których mowa w art. 79 § 2 k.p.a. Być może to właśnie brak stosownego pouczenia sprawił, że Skarżący nie był obecny przy przesłuchaniu funkcjonariuszy – niewykluczone, iż po prostu nie wiedział, że ma takie prawo. W tych warunkach dokonana przez organ prowadzący postępowanie ocena złożonych zeznań nie może być uznana za w pełni obiektywną. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że naruszenie art. 79 § 1 k.p.a. nie mogło zostać usunięte poprzez późniejsze zapoznanie się Skarżącego z treścią protokołu przesłuchania świadków, gdyż nie miał on możliwości czynnego udziału w tej czynności procesowej (zob. wyrok NSA z 07.06.2011 r., II OSK 981/10, CBOSA). Sam zaś fakt naruszenia tego przepisu stanowi naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy (zob. wyrok WSA z 06.10.2010 r., VII SA/Wa 1148/06, CBOSA).

Zwraca również uwagę, że organy administracji w ogóle nie wyjaśniły, czy sklep był objęty monitoringiem wizyjnym, a co za tym idzie – czy była możliwość przeprowadzenia dowodu z nagrania z tego monitoringu obejmującego inkryminowane zdarzenie. Ze wzmianki w zeznaniach funkcjonariuszy, iż "pouczono o zabezpieczeniu monitoringu", można wnosić, że taki monitoring funkcjonował. Z niewiadomych względów organ administracji nie przeprowadził jednak dowodu z jego zapisów. Byłby to zaś dowód o doniosłym znaczeniu, gdyż na jego podstawie zapewne można byłoby rozstrzygnąć kluczową dla wyniku sprawy kwestię sposobu zachowania się kupującego alkohol (P. K.) wewnątrz sklepu.

Podsumowując dotychczasowe rozważania wskazać należy, że organy administracji publicznej w ramach prowadzonego postępowania błędnie zinterpretowały art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t., a ponadto nie dokonały dostatecznych ustaleń, czy w sprawie zaistniały określone w tym przepisie – w zw. z art. 15 ust. 1 pkt 1 u.w.t. –przesłanki uzasadniające cofnięcie Skarżącemu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Ponadto dotychczas zebrany materiał dowodowy został rozpatrzony przez organ w sposób nie dość obiektywny. W szczególności nie podjęto próby wyjaśnienia dostrzeżonych niekonsekwencji w "zeznaniach" sprzedawcy, w drodze jego przesłuchania we właściwym trybie, poprzestając jedynie na konstatacji faktu ich wystąpienia. Nie wzięto też pod uwagę korzystnej dla Skarżącego, a niepodważonej w toku postępowania, okoliczności wynikającej z "zeznań" sprzedawcy, że, jak podano w ww. notatce urzędowej (k. 2 akt adm. I inst.), tego dnia nie sprzedawał temu klientowi alkoholu, a wcześniej już kilkakrotnie odmawiał jemu sprzedaży alkoholu, gdy zauważył lub wyczuł, iż ww. klient był pod jego wyraźnym wpływem. Ponadto organy administracji mnie przywiązały dostatecznej wagi do faktu umorzenia dochodzenia w sprawie o przestępstwo z art. 43 ust. 1 u.w.t., podjętego na kanwie inkryminowanego zdarzenia (sygn. akt [...]), nie próbując nawet wyjaśnić – poprzez sięgnięcie do dokumentów z akt tego dochodzenia – co konkretnie mieściło się w użytym w postanowieniu z [...].08.2012 r. o umorzeniu tego dochodzenia stwierdzeniu o braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa (k. 14 akt adm. I inst.).

W ten sposób organy naruszyły nie tylko powołany wyżej przepis art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a u.w.t. w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, ale również przepisy art. 7, art. 10, art. 77 § 1 oraz art. 80 k.p.a. w sposób, który mógł mieć istotny wpływ na jej wynik.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i lit. c p.p.s.a. uchylił zaskarżone decyzje SKO i poprzedzające je decyzje Prezydenta Miasta (pkt 1 sentencji wyroku).

W punkcie drugim sentencji wyroku Sąd, na podstawie art. 152 p.p.s.a., określił, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonane, co oznacza, że nie wywołują one skutków prawnych, które wynikają z ich rozstrzygnięć, od chwili wydania wyroku, mimo że wyrok uchylający te decyzje nie jest jeszcze prawomocny (por. wyrok NSA z 29.07.2004 r., OSK 591/04, ONSAiWSA 2004/2/32).

O kosztach postępowania (pkt 3 sentencji wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a., mając na uwadze fakt, iż wszystkie trzy skargi zostały uwzględnione, a w związku z tymi skargami uwzględniając poniesione przez Skarżącego: koszty uiszczonych wpisów (2(500 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika ustanowionego w każdej z połączonych spraw, ustalone na podstawie § 18 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461) w wysokości 3(240 zł, a także koszty opłaty skarbowej od udzielonych pełnomocnictw (3(17 zł) – łącznie 2.271 zł.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy administracji zobowiązane będą do ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego, w ramach którego zapewniony winien zostać w należyty sposób czynny udział Skarżącego. W szczególności konieczne będzie ponowne przesłuchanie funkcjonariuszy Policji, a także przesłuchanie sprzedawcy, co do okoliczności sprzedaży napojów alkoholowych osobie nietrzeźwe w dniu [...] lipca 2012 r. Konieczne będzie również wyjaśnienie, czy Skarżący dysponuje zapisem z monitoringu obejmującego zdarzenie będące przedmiotem prowadzonego postępowania i ewentualne przeprowadzenie dowodu z tego zapisu.