Art. 49. Rozszerzenie wspólności majątkowej
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
§ 1. Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:
1) przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;
2) prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
3) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
§ 2. W razie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.
Komentarz redakcyjny
Poza przypadkami enumeratywnie wymienionymi w art. 49 § 1 pkt 1–5 k.r.o. swoboda małżonków w zakresie kształtowania rozszerzonej umownej wspólności nie doznaje innych ograniczeń. Z racji tego, że mamy do czynienia z czynnością prawną, znajdują do niej wprost zastosowanie normy k.c., a wśród nich art. 58 k.c., przewidujący sankcje nieważności, gdy czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, ma na celu obejście ustawy albo jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Podobnie rzecz ujmuje art. 353[1] k.c. określający granice swobody umów – byleby ich treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Na tym tle podnosi się, że treść umowy majątkowej nie może być „sprzeczna z podstawowymi zasadami prawa rodzinnego, w szczególności z zasadą równouprawnienia oraz zasadami współżycia społecznego. Nieważna byłaby więc np. umowa rozszerzająca na przyszłość wspólność na prawa majątkowe należące tylko do jednego małżonka” (A. Dyoniak, Zakres..., s. 76).
Zarówno przepis art. 49 k.r.o., jak i pozostałe poświęcone umowom majątkowym nie precyzują zakresu ograniczenia umową wspólności ustawowej. Zatem możliwości małżonków w zakresie kształtowania ograniczonego umownego ustroju wspólności majątkowej mieszczą się w granicach od wspólności ustawowej – z jednej strony, z drugiej natomiast sięgają do granic rozdzielności majątkowej.
„Umowa majątkowo-małżeńska rozszerzająca wspólność ustawową powoduje równocześnie przejście na obojga małżonków praw, których umowa dotyczy, a które wchodziłyby dotąd w skład majątków odrębnych (osobistych) małżonków. W odniesieniu do nieruchomości podstawę wpisu w księdze wieczystej stanowi sama umowa majątkowa małżeńska, a wpis ma charakter deklaratoryjny” (A. Dyoniak, Zakres..., s. 76).
