Stwierdzenie w fazie postępowania sądowego negatywnych przesłanek procesowych

Wystąpienie przesłanek określonych w art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. na rozprawie, ale przed rozpoczęciem przewodu sądowego, powoduje umorzenie postępowania w formie postanowienia. W razie stwierdzenia okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. po rozpoczęciu przewodu sądowego, zgodnie z art. 414 § 1 zdanie drugie k.p.k., sąd wydaje wyrok uniewinniający. Jeżeli jednak sprawca w chwili czynu był niepoczytalny, sąd wyrokiem umarza postępowanie.

Wyrok TK z dnia 6 kwietnia 2016 r., P 2/14

Standard: 26107 (pełna treść orzeczenia)

Stwierdzenie po przeprowadzeniu przewodu sądowego negatywnych przesłanek wskazanych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. nakładało na sąd – zgodnie z art. 414 § 1 k.p.k. – obowiązek wydania wyroku uniewinniającego. Jest to tym bardziej oczywiste, że na tym etapie postępowania doszło do wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych i do zbadania podstaw odpowiedzialności oskarżonych, a zatem sąd powinien podjąć decyzję odnoszącą się do braku tychże podstaw odpowiedzialności właśnie wydając wyrok uniewinniający. Tego rodzaju stanowisko jest powszechnie akceptowane zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych, a także w doktrynie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 września 1991 r., WRN 81/91, OSNKW 1992, z. 3-4, poz. 28, z dnia 15 lipca 1993 r., II KRN 107/93, OSNKW 1993, z. 9-10, poz. 60, z dnia 25 czerwca 2004 r., V KK 101/04, OSNKW 2004, z. 7 – 8, poz. 80, z dnia 21 września 2006 r., sygn. V KK 224/06, Lex nr 196971, postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 3 kwietnia 2002 r., V KKN 484/00 Lex nr 53336, z dnia 13 czerwca 2002 r., V KKN 275/01, OSNKW 2002, z. 9 – 10, poz. 79, z dnia 3 lutego 2005 r., SNO 1/05 Lex nr 568878, Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom II. pod red. P. Hofmańskiego, Warszawa 2007, s. 531).

Reasumując Sąd Najwyższy stwierdza, że ustalenie przez Sąd pierwszej instancji dopiero na rozprawie, po rozpoczęciu przewodu sądowego, iż czyn zarzucany oskarżonym nie zawiera znamion czynu zabronionego, albo że brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, a więc ustalenie wystąpienia przesłanek negatywnych z art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., powinno prowadzić do wydania zgodnie z art. 414 § 1 k.p.k. wyroku uniewinniającego. Jeśli mimo tego sąd naruszając powyższe reguły wyda wyrok umarzający postępowanie, lub - jak w przedmiotowej sprawie, skieruje ją z rozprawy na posiedzenie i umorzy to postępowanie postanowieniem - dopuszcza się rażącego naruszenia przepisu art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k.

Wyrok SN z dnia 12 czerwca 2012 r., II KK 135/12

Standard: 17131 (pełna treść orzeczenia)