Udział oskarżonego pozbawionego wolności w rozprawie apelacyjnej

Obrona obligatoryjna aktualizuje się w sytuacji, gdy pozbawiony wolności oskarżony (skazany) w terminie określonym w art. 451 zd. pierwsze k.p.k. złoży wniosek o doprowadzenie na rozprawę odwoławczą i nie zostanie na nią doprowadzony w związku z negatywną w tym przedmiocie decyzją sądu.

Powyższe wynika z zestawienia zdania pierwszego i zdania trzeciego art. 451 k.p.k. w obecnym brzmieniu.

Oczywiste jest, że sprowadzenie pozbawionego wolności oskarżonego na rozprawę przed sądem odwoławczym jest regułą w wypadku złożenia przez niego stosownego wniosku [„Sąd (…), zarządza sprowadzenie go na rozprawę”]. Dopuszczalne jest wszelako odstąpienie od tej zasady, jeżeli sądu uzna za wystarczającą obecność obrońcy (art. 451 zd. pierwsze in fine).

W wypadku odmowy sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, sąd, prezes sądu lub referendarz sądowy wyznacz mu obrońcę z urzędu (art. 451 zd. trzecie k.p.k.). Jeżeli więc sąd odmawia sprowadzenia oskarżonego na rozprawę apelacyjną, uznając, że obecność obrońcy jest wystarczająca, to udział obrońcy w takiej rozprawie jest obowiązkowy.

Wyrok SN z dnia 22 października 2024 r., II KK 136/24

Standard: 83394 (pełna treść orzeczenia)

W razie skorzystania przez oskarżonego z uprawnienia wskazanego w art. 451 k.p.k. odmowa sprowadzenia na rozprawę (tu odpowiednio na posiedzenie) możliwa jest wyłącznie wtedy, gdy udział w niej bierze jego obrońca, a nieobecność obrońcy na takiej rozprawie prowadzi do stwierdzenia wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt. 10 k.p.k. (w najnowszym orzecznictwie zob. wyrok SN z 11 maja 2010 r, III KK 399/09, oraz wyrok SN z 19 lutego 2013 r., IV KK 200/12). Podobne stanowisko wyrażane jest w literaturze (zob. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, t II, Warszawa 1999, s. 616-617; T. Grzegorczyk, Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s.452; D. Świecki, Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, Tom II, Warszawa 2024, s.451-452).

Sąd Najwyższy orzekający w tym składzie podziela powyższy pogląd, dostrzegając, że mamy w tym przypadku nie tyle do czynienia z ustawowo określoną kategorią spraw, w których zachodzi obrona obligatoryjna, co z określonym, specyficznym układem procesowym, w którym ustawodawca, choć nie wprost to de facto warunkowo taką obronę obligatoryjną wprowadził, tj. przewidział ją w razie odstąpienia od sprowadzenia na forum orzekania oskarżonego pozbawionego wolności, który o udział w rozprawie czy posiedzeniu wnosił. 

Postanowienie SN z dnia 17 października 2024 r., II KK 105/24

Standard: 83391 (pełna treść orzeczenia)