Przymiot spadkobiercy, Domniemanie prawne z art. 1025 § 2 k.c.

Ze względu na domniemanie prawne statuowane w art. 1025 § 2 k.c., współwłaściciel rzeczy, w postępowania o zniesienie współwłasności, nie może kwestionować w trybie art. 618 § 1 k.p.c. uprawnień następców prawnych po innym współwłaścicielu, jeśli legitymują się prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. W takiej sytuacji współwłaściciel może wystąpić z wnioskiem o uchylenie lub zmianę postanowienia spadkowego.

Postanowienie SN z dnia 7 października 2020 r., V CSK 560/18

Standard: 52286 (pełna treść orzeczenia)

Z art. 1025 § 2 k.c. wynika domniemanie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Żadna z tych czynności urzędowych nie wywołuje zmian w rzeczywistym stosunku prawnym określającym sukcesję mortis causa i nie wyznacza porządku dziedziczenia, który wynika z czynności spadkodawcy (testamentu) albo z ustawy. Oznacza to, że prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku i zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia mają charakter deklaratywny i nie muszą być definitywne.

W piśmiennictwie przeważa pogląd, zgodnie z którym ustawodawca posłużył się w art. 1025 § 2 k.c. konstrukcją domniemania prawnego bądź domniemania o szczególnym charakterze. Podzielił go Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 28 stycznia 2016 r., III CZP 100/15.

Obalenie skutków domniemania, wynikającego z legitymowania się wskazanymi dokumentami urzędowymi, może nastąpić poprzez przeprowadzenie w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia dowodu, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony (art. 679 k.p.c.).

Uchylenie bądź zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia następuje z urzędu tylko wówczas, gdy zostało uchylone postanowienie o uznaniu rzekomego spadkodawcy za zmarłego lub o stwierdzeniu jego zgonu (art. 678 k.p.c.) oraz gdy sąd zatwierdził uchylenie się spadkobiercy od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku (art. 690 k.p.c.).

Legitymacyjny charakter stwierdzenia nabycia spadku i zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia ma charakter dowodu wyłącznego jedynie względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku i kwestionuje następstwo prawne danego podmiotu po określonym spadkodawcy (art. 1027 k.c.). W stosunkach między spadkobiercami nie zachodzi potrzeba udowodnienia praw spadkowych stwierdzeniem nabycia spadku (por. uz. postanowienia SN z dnia 21 marca 1969 r., III CRN 102/69, OSNCP 1970, nr 1, poz. 9).

Uchwała SN z dnia 25 lipca 2019 r., III CZP 12/19

Standard: 36972 (pełna treść orzeczenia)