Droga sądowa w sprawach wierzytelności publicznoprawnych, których źródłem jest decyzja administracyjna

Pomiędzy bezwzględnymi przesłankami procesowymi a przesłankami jurysdykcyjnymi o charakterze materialno-prawnym zachodzą zasadnicze różnice. Pierwsze warunkują prowadzenie, a drugie determinują wynik procesu. Stwierdzenie dopuszczalności drogi sądowej z oczywistych względów nie przesądza o skuteczności dochodzonego roszczenia, zatem o uzyskaniu w wyniku przeprowadzenia postępowania sądowego ochrony prawnej.

Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że art. 1 KPC rozumiany w ten sposób, iż w zakresie pojęcia "sprawa cywilna” nie mogą mieścić się roszczenia dotyczące zobowiązań pieniężnych, których źródło stanowi decyzja administracyjna, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a sądy powszechne w oparciu o art. 177 Konstytucji sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem tych, które zostały zastrzeżone w ustawach do właściwości innych sądów (por. wyrok z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99).

Z tych względów w judykaturze i piśmiennictwie wskazano, że publicznoprawny charakter wierzytelności, której źródłem jest decyzja administracyjna, nie stanowi przeszkody dla uznania dopuszczalności drogi sądowej w wypadku, gdy wierzyciel dochodzi od swego dłużnika roszczenia, którego źródłem jest decyzja administracyjna, bądź gdy roszczenie oparte jest na zdarzeniach prawnych wywołujących konsekwencje cywilnoprawne (por. m.in. uchwała (7) SN z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 85/02, postanowienia SN z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97 oraz z dnia 10 marca 1999 r., II CKN 340/98)

Odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 marca 2015 r., V CSK 390/14. Rozważając problem zaspokojenia wierzytelności hipotecznej z nieruchomości wskazał, że ustawowe ograniczenie skuteczności czynności małżonków polegających na wyłączeniu lub ograniczeniu wspólności majątkowej w odniesieniu do organu podatkowego powoduje również bezskuteczność umowy o podziale majątku wspólnego, co oznacza że zaspokojenie wierzytelności hipotecznej z nieruchomości stanowiącej uprzednio majątek wspólny następuje w trybie postępowania prowadzonego przez administracyjny organ egzekucyjny na podstawie administracyjnego tytułu egzekucyjnego i występowanie ze skargą pauliańską na podstawie art. 527 i nast. jest niedopuszczalne. W orzeczeniu tym zakwalifikowano odpowiedzialność małżonka dłużnika jako odpowiedzialność rzeczową za cudzy dług publicznoprawny, ograniczoną do majątku wspólnego.

Z przyczyn wskazanych niżej Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym przedstawioną skargę kasacyjną nie podziela tego stanowiska.

Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2016 r., II CSK 149/15

Standard: 16270 (pełna treść orzeczenia)