Postanowienie z dnia 1998-04-22 sygn. I CKN 1000/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 1000/97

Postanowienie z dnia 22 kwietnia 1998 r.

Droga sądowa jest dopuszczalna, jeżeli powód opiera swoje roszczenia na zdarzeniach prawnych, które mogą stanowić źródło stosunków cywilnoprawnych.

Przewodniczący: sędzia SN A. Wypiórkiewicz.

Sędziowie SN: T. Wiśniewski, H. Pietrzkowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1998 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Mariana B. przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej o odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 1997 r. sygn. akt (...)

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z dnia 4 marca 1996 r. sygn. akt (...).

Uzasadnienie:

Marian B. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej wnosił o zasądzenie kwoty 5649 złotych z odsetkami z tytułu jednorazowego odszkodowania pieniężnego za skutki wypadku przy pracy, jakiemu uległ w niemieckim zakładzie pracy w b. NRD. Powód wyjaśnił, że zatrudniony był na podstawie umowy o pracę zawartej z obcym pracodawcą w wyniku podpisania przez rządy PRL i NRD umowy z dnia 18 października 1973 r. w sprawie czasowego zatrudnienia polskich pracowników w przedsiębiorstwach NRD. Umowa ta, którą w imieniu rządu PRL podpisał Minister Pracy i Polityki Socjalnej, na skutek zaniedbań tego Ministra, nie zagwarantowała powodowi wypłaty jednorazowego odszkodowania za skutki wypadku przy pracy. Powód otrzymał jedynie od niemieckiego pracodawcy rentę powypadkową - wypłacaną przez 7 miesięcy. Ma on ponadto przyznaną z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rentę inwalidzką.

Sąd Rejonowy m.st. Warszawy, postanowieniem z dnia 4 marca 1996 r., odrzucił pozew na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. W ocenie tego sądu, skoro z okoliczności przytoczonych w pozwie wynika, że między stronami nie istnieje żaden stosunek zobowiązaniowy, uzasadniający roszczenie, to przyjąć należało niedopuszczalność drogi sądowej. Zażalenie powoda na to postanowienie Sąd Wojewódzki w Warszawie oddalił postanowieniem z dnia 21 kwietnia 1997 r. Podzielając stanowisko Sądu Rejonowego zaznaczył ponadto, że sprawa nie jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c., gdyż powód nie wywodzi swego żądania ze stosunków cywilnoprawnych, lecz z braku unormowań w umowie międzynarodowej, na podstawie której skierowany został do pracy za granicą.

W kasacji, opartej na podstawach wymienionych w art. 393/1/ pkt 1 i 2 k.p.c., pełnomocnik powoda wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 1997 r. oraz poprzedzającego go postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z dnia 4 marca 1996 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 1 k.p.c. przez błędną jego wykładnię i w konsekwencji wadliwe uznanie przez Sąd Wojewódzki, że rozpoznawana sprawa nie jest sprawą cywilną w rozumieniu tego przepisu - znajduje uzasadnienie. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, zgłoszone przez powoda żądanie wraz z przytoczonymi na jego uzasadnienie okolicznościami nie może być zaliczone do kategorii spraw cywilnych, podlegających rozpoznaniu przez sądy powszechne (art. 2 § 1 k.p.c.), albowiem powód swego żądania nie wywodzi ze stosunków cywilnoprawnych.

Stwierdzenie takie zdaje się wskazywać, że Sąd Wojewódzki: po pierwsze - łączy dopuszczalność drogi sądowej z istnieniem wyłącznie stosunku cywilnoprawnego, po drugie - uznał, iż żądanie powoda nie wynika ze stosunku cywilnoprawnego. Ocena ta, zwłaszcza w części dotyczącej pojęcia sprawy cywilnej w ujęciu art. 1 k.p.c., nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego. Zgodnie z tym przepisem, sprawami cywilnymi są sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych (sprawa cywilna w znaczeniu materialnym) oraz inne sprawy, do których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych w postępowaniu cywilnym (sprawa cywilna w znaczeniu formalnym).

Przy takim rozumieniu "sprawy cywilnej" ocena w zakresie dopuszczalności lub niedopuszczalności drogi sądowej w konkretnej sprawie zależeć będzie od tego, czy konkretna sprawa, a więc zgłoszone w pozwie żądanie, oparte na okolicznościach faktycznych je uzasadniających, jest "ze stosunków z zakresu" wymienionych w art. 1 k.p.c. dziedzin prawa, czy też nie. Wbrew zatem stwierdzeniom przyjętym w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, sprawami cywilnymi w rozumieniu tego przepisu są nie tylko sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego. Stosunki z zakresu prawa cywilnego, o których mowa w art. 1 k.p.c. pokrywają się z pojęciem "stosunków cywilnoprawnych" w rozumieniu art. 1 k.c.

Powstanie stosunku cywilnoprawnego zależne jest od istnienia stanu faktycznego, z którym dyspozycja normy prawa cywilnego łączy wspomniany skutek. Fakty z którymi prawo cywilne łączy powstanie stosunku cywilnoprawnego, są zdarzeniami z zakresu prawa cywilnego. Wśród tych zdarzeń wyróżnia się między innymi działania, przez które rozumie się także zaniechania. Działaniem (zaniechaniem) jest zarówno czynność zmierzająca do wywołania skutków cywilnoprawnych (oświadczenie woli), jak również akt administracyjny wywołujący skutki w zakresie prawa cywilnego. Jest nim także czyn niedozwolony. Powód, uzasadniając swoje roszczenie odszkodowawcze, powołał się: po pierwsze - na działanie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w postaci zawartej umowy międzynarodowej, będącej podstawą późniejszego skierowania powoda do pracy za granicą, po drugie - na skierowanie do pracy za granicą; charakter prawny tego skierowania nie został przez oba sądy wyjaśniony, co jest konieczne dla dokonania oceny zdarzeń, z których powód wywodzi roszczenie, po trzecie - na zaniedbanie pozwanego funkcjonariusza państwowego, powodujące - zdaniem powoda - szkodę, której naprawienia dochodzi.

W każdej zatem z tych trzech grup stanów faktycznych zawarte są okoliczności zaliczane w prawie cywilnym do zdarzeń prawnych, z których wynikają konsekwencje cywilnoprawne. Przyjęty więc w zaskarżonym postanowieniu wniosek, że powód nie wywodzi swego żądania ze stosunku cywilnoprawnego, nie znajduje uzasadnienia. Taka ocena, oczywiście, nie przesądza o zasadności roszczenia zgłoszonego przez powoda. Przesądza natomiast o tym, że sprawa ma charakter sprawy cywilnej i należy do drogi sądowej (art. 1 i 2 § 1 k.p.c.). Dopuszczalność drogi sądowej zależy od stanu faktycznego, na którym strona powodowa opiera w pozwie swoje roszczenie, nie zależy natomiast od wykazania istnienia roszczenia, ani też stosunku prawnego pomiędzy stronami. Jeśli powód swoje roszczenie opiera na zdarzeniach prawnych, z których wynikają konsekwencje cywilnoprawne, to droga sądowa jest dopuszczalna.

Z powyższych względów należało, stosownie do art. 393/8/ § 2 k.p.c. i na podstawie art. 393/13/ § 1 k.p.c., orzec jak wyżej.

OSNC 1999 r., Nr 1, poz. 6