Statut personalny osób prawnych na podstawie art. 17 ust. 1 p.p.m.

Z art. 17 ust. 1 p.p.m., wynika, że osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę, zaś stosownie do postanowień ust. 2 tego artykułu, jeżeli jednak prawo wskazane w przepisie ust. 1 przewiduje właściwość prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona, stosuje się prawo tego państwa. Istotne są też zapisy art. 17 ust. 3 p.p.m., zgodnie z którymi prawu wskazanemu w przepisach ust. 1 i 2 podlegają w szczególności:

1) powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej;

2) charakter prawny osoby prawnej;

4) zdolność osoby prawnej;

6) reprezentacja;

7) nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa oraz prawa i obowiązki z nimi związane;

 8) odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej.

Zdaniem NSA, z przepisów tych wprost wynika, że osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę lub prawu państwa, na podstawie którego została utworzona oraz że według prawa tych państw oceniany powinien być charakter prawny i zdolność osoby prawnej, jej reprezentacja, nabycie i utrata statusu członkostwa oraz odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej.

Wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2024 r., III FSK 3731/21

Standard: 79515 (pełna treść orzeczenia)

Z artykuł 17 p.p.m. wynika, że osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę lub prawu państwa, na podstawie którego została utworzona oraz że według prawa tych państw oceniany powinien być charakter prawny i zdolność osoby prawnej, jej reprezentacja, nabycie i utrata statusu członkostwa oraz odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej. Zatem według postanowień omawianych przepisów wykluczone jest stosowanie art. 116 w związku z art. 116a o.p. do członków zarządu spółek zagranicznych.

Trzeba mieć jednak na uwadze, podkreślał dalej NSA w przywołanym orzeczeniu, że przepisy art. 17 ust. 1, 2 i 3 p.p.m. nie wyłączają w sposób bezwzględny zastosowania prawa polskiego, gdyż zgodnie z art. 8 ust. 1 p.p.m. wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to, jakiemu prawu on podlega. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że przepis art. 8 ust. 1 odnosi się, po pierwsze, tylko do polskich przepisów imperatywnych mających pierwszeństwo zastosowania przed "normalnie" właściwym prawem obcym. Po drugie, dotyczy on tylko tych polskich przepisów imperatywnych, z których treści lub celów, czyli z ich wykładni semantycznej lub teleologicznej, wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to, jakiemu prawu on podlega. Zastrzega się, iż zakwalifikowanie polskich przepisów imperatywnych do kategorii przepisów nadrzędnych (wymuszających swoje zastosowanie) nie powinno być dokonywane zbyt pochopnie. Artykuł 8 ust. 1 wymaga bowiem stanowczo, aby kwalifikacja taka wynikała w sposób niewątpliwy z treści lub celów odnośnych przepisów [J. Poczobut (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz; publikacja: WKP 2017 – LEX)].

Naczelny Sąd Administracyjny orzekający w niniejszej sprawie stanowisko to podziela. Konieczne jest zatem rozważenie, czy art. 116 w związku z art. 116a o.p. są przepisami imperatywnymi wymuszającymi ich stosowanie, tj., czy mogą być stosowane wobec członków zarządu spółek zagranicznych, chociaż przepisy Prawa prywatnego międzynarodowego taką możliwość wykluczają. Nie bez znaczenia pozostaje tu również obowiązek rozważenia ratio legis przy wprowadzaniu od 1 stycznia 2003 r. przez ustawodawcę zmian do o.p. w omawianym art. 116 o.p. i dodaniu art. 116a o.p. (zob. uz. do rządowego projektu o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw – Sejm RP, IV kadencja, Druk nr 414, pkt 12-14, str. 20). 

Wyrok NSA z dnia 5 grudnia 2023 r., III FSK 128/23

Standard: 80122 (pełna treść orzeczenia)