Oszustwo a szalbierstwo

W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że szalbierstwo jest szczególnym rodzajem oszustwa, które charakteryzuje się działaniem polegającym na wykorzystaniu podstępnie wytworzonej sytuacji. Przedmiotem szalbierstwa jest cudze dobro majątkowe, a sprawca jest świadom, że świadczenie jest płatne z reguły bezzwłocznie bądź przy wyrażeniu woli skorzystania z niego. Przy szalbierstwie sprawca wykorzystuje nieświadomość pokrzywdzonego, a wolą sprawcy jest bezpłatne skorzystanie ze świadczenia (wykonywanego przez pokrzywdzonego) przy świadomości, że usługa ta jest płatna. Kryterium rozgraniczającym przestępstwo oszustwa i wykroczenie szalbierstwa jest istnienie umowy między stronami determinującej uznanie, że przedmiotem działania jest mienie w rozumieniu art. 286 § 1 k.k., a nie świadczenie wymienione w art. 121 § 2 k.w. (wyrok SO w Gdańsku z dnia 29 marca 2012 r., XIII Ka 132/12).

Wyrok SO w Koninie z dnia 3 sierpnia 2018r., II Ka 170/18

Standard: 16594 (pełna treść orzeczenia)

Regulacja art. 121 § 2 k.w. pozostaje w relacji wyłączania przepisu art. 286 § 1 k.k. jako, że jest regulacją specjalną do regulacji kodeksu karnego. Oczywistym jest to, że przyjęcie takiego założenia musi oznaczać, że zakres przedmiotowy wykroczenia szalbierstwa mieści się w zakresie oszustwa. Nie ulega wątpliwości, iż w sensie prawnym szalbierstwo jest szczególnym rodzajem oszustwa i charakteryzuje się działaniem polegającym na wykorzystaniu podstępnie wytworzonej sytuacji, z tym jednak zastrzeżeniem, iż w przypadku wykroczenia typizowanego w art. 121 § 2 k.w. działanie sprawcy skierowane jest przeciwko odmiennemu niż w przypadku przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. przedmiotowi. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela stanowisko prezentowane w doktrynie, zgodnie z którym przedmiotem szalbierstwa jest cudze dobro majątkowe, a sprawca jest świadom, że świadczenie jest płatne z reguły bezzwłocznie, tak jak w niniejszej sprawie - po odbiorze zamówionego pożywienia. Przy szalbierstwie sprawca wykorzystuje nieświadomość pokrzywdzonego, a wolą sprawcy jest bezpłatne skorzystanie ze świadczenia przy świadomości, że usługa ta jest płatna.

Należy jednak mieć na uwadze, na co słusznie wskazuje się w orzecznictwie, iż kryterium rozgraniczającym przestępstwo oszustwa i wykroczenie szalbierstwa jest istnienie umowy między stronami determinującej uznanie, że przedmiotem działania jest mienie w rozumieniu art. 286 § 1 k.k., a nie świadczenie wymienione w art. 121 § 2 k.w. (podobnie SN w wyroku z dnia 19 lipca 2006 r., III KK 19/06).

Na podstawie art. 121 § 2 kw ustawodawca przeniósł do kategorii wykroczeń szereg drobnych zachowań polegających na skorzystaniu ze świadczeń udostępnianych jako usługi jednorazowe i opłacanych w drodze uiszczenia ceny świadczenia. Przemawia za tym przede wszystkim analiza sytuacji wymienionych w przepisie art. 121 § 2 k.w., w powiązaniu ze znamieniem czasownikowym "wyłudza". Po wtóre, wskazuje na to dobór sytuacji faktycznych zamieszczonych w katalogu znajdującym się w dyspozycji art. 121 § 1 i 2 k. w., bowiem ich cechą wspólną jest też powinność uiszczenia opłaty z góry lub - najpóźniej - niezwłocznie po skorzystaniu ze świadczenia.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego, który przyjął, iż oczywista jest przyczyna dokonania takiego podziału przez ustawodawcę, jeżeli się zwróci uwagę na relatywnie ograniczoną wartość świadczeń wymienionych w art. 121 § 1 i 2 k.w. (podobny pogląd wyrażony w wyroku SN z dnia 19 lipca 2006 r., III KK 19/06).

Przestępstwo oszustwa z art. 286 § 1 k.k. dotyczy wyłudzenia mienia oraz wyjątkowo niektórych świadczeń o większej wartości materialnej, jak mieszkania w hotelu bez zamiaru uiszczenia należności (zob. zachowujące aktualność stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 23 listopada 1972 r., VI KZP 49/72,).

Wyrok SO w Gdańsku z dnia 29 marca 2012 r., XIII Ka 132/12

Standard: 29098