Obowiązek stałej kontroli celowości stosowania tymczasowego aresztowania (art. 253 k.p.k.)

Tymczasowe aresztowanie, które w momencie jego zastosowania było zasadne, może stać się później "niewątpliwie niesłuszne" w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. Tak z pewnością dzieje się wówczas, gdy organ, przed którym toczy się postępowania, nie stosuje się do dyrektywy wynikającej z art. 253 k.p.k. Przepis ten obliguje stosowne organy (prokuratora lub sąd) do dokonywania permanentnej oceny potrzeby, lub celowości utrzymywania zastosowanego tymczasowego aresztowania, oraz - w konsekwencji - do uchylenia lub zmiany tego środka zapobiegawczego w chwili, gdy ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany. Innymi słowy, tenże organ prowadzący postępowania "powinien na bieżąco weryfikować zebrane dowody oraz okoliczności uzasadniające potrzebę uchylenia zastosowanego środka, aby nie dopuścić do żadnej w tym zakresie opieszałości, która może sprawić, że kontynuowanie tymczasowego aresztowania stanie się oczywiście niesłuszne w rozumieniu (obecnie) art. 552 § 4 k.p.k." (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 1995 r., II KRN 124/95, OSNKW 1996, z. 1-2, poz. 7, z aprobującą glosą W. Makara - PiP 1996, nr 11, str. 111 i n.; Z. Doda, J. Grajewski: Karnoprocesowe orzecznictwo ..., PS 1997, nr 11-12, str. 96-97).

Powinność ta jest następstwem konieczności respektowania przez ten organ określonej w tymże przepisie art. 253 § 1 k.p.k., wspomnianej zasadniczej dyrektywy, kreującej obowiązek natychmiastowego uchylenia środka zapobiegawczego albo zamiany go na łagodniejszy, wówczas gdy wynika to z okoliczności sprawy. Jej realizacja ma na celu zapewnienie prawidłowego wykonywania środków zapobiegawczych, a więc ich stosowania tylko tak długo, jak jest to niezbędne w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. To ostatnie zaś oznacza stworzenie przez organ prowadzący to postępowanie takich warunków, by przebiegało ono w sposób określony przez ustawę procesową, mając na celu realizację tych celów procesu karnego, które są sformułowane w art. 2 § 1 k.p.k.

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2007 r., II KK 152/06

Standard: 12722 (pełna treść orzeczenia)

Uchylenie lub zmiana tymczasowego aresztowania, o których mowa w art. 253 § 1 k.p.k., następuje nie tylko wówczas, gdy po jego zastosowaniu powstały okoliczności, o których mowa w tym przepisie, ale – a minori ad maius – także wówczas, gdy środek ten zastosowano z naruszeniem prawa.

Nakaz sformułowany w art. 253 § 1 k.p.k. adresowany jest do sądu i prokuratora nie tylko wtedy, gdy organy te prowadzą postępowanie w głównym przedmiocie procesu, ale także i wtedy, gdy orzekają one w kwestiach wpadkowych.

Postanowienie SN z dnia 28 lutego 2001 r., IV KO 11/01

Standard: 30254 (pełna treść orzeczenia)