Spółdzielnia mieszkaniowa jako uczestnik postępowania o podział majątku

W trwającej już wiele lat praktyce sądów jednolicie przyjmuje się, że spółdzielnia mieszkaniowa, do której zasobów należy lokal i która według terminologii przyjętej w ustawie o ochronie lokatorów jest "właścicielem" (art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.p.l.), nie jest zainteresowana w sprawie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi spółdzielcze - lokatorskie lub własnościowe - prawo do lokalu (art. 510 § 1 k.p.c.). Praktyka ta nie budzi zastrzeżeń. Gdy spółdzielcze prawo do lokalu należy do majątku wspólnego małżonków, sytuacja prawna spółdzielni mieszkaniowej jest podobna do sytuacji, w jakiej znajduje się dłużnik wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego. Przyjmuje się, że dłużnik taki nie jest osobą zainteresowaną w sprawie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi ta wierzytelność (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1973 r., III CZP 65/73, OSNCP 1974, nr 10, poz. 164). Poza tym, rozstrzygnięcie omawianej kwestii co do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przesądził pośrednio sam ustawodawca. Skoro to, komu wymienione prawo ma przypaść po ustaniu małżeństwa wskutek rozwodu lub po jego unieważnieniu, zależy wyłącznie od zgodnej decyzji małżonków (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2001 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, Dz. U. z 2002 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.), nie sposób przyjąć, że w razie postępowania sądowego zmierzającego do podziału tego prawa spółdzielnia mieszkaniowa mogłaby mieć wpływ na sposób jego przeprowadzenia; jej udział w tym postępowaniu jest zbędny.

W jednym jednakże przypadku, jako wyjątek od zasady, spółdzielnia mieszkaniowa jest zainteresowana w sprawie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Trafnie zwrócono uwagę w piśmiennictwie, że ma to miejsce wówczas, gdy podział polega na ustanowieniu w miejsce dotychczasowego, dwóch spółdzielczych lokatorskich praw do lokalu mieszkalnego. Podział taki, praktycznie możliwy raczej wyjątkowo, jest dopuszczalny (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r., III CZP 1/74, OSNCP 1975, nr 3, poz. 37 lub postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1984 r., II CR 432/83, OSNCP 1984, nr 8, poz. 144). Może do niego dojść, gdy spółdzielnia mieszkaniowa jest zobowiązana, np. na podstawie umowy z małżonkami, do ustanowienia, w miejsce dotychczasowego, dwóch spółdzielczych lokatorskich praw do lokalu mieszkalnego lub wyrazi gotowość do dokonania tego. Orzeczenie sądu w takim wypadku dotyczyć będzie wprost praw i obowiązków spółdzielni, powinno bowiem stwierdzać wygaśnięcie dotychczasowego spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego i nakazywać wydanie spółdzielni lokalu, którego dotyczy to prawo, oraz zobowiązywać ją do zawarcia z każdym z małżonków umowy o ustanowieniu nowego spółdzielczego prawa do lokalu i ewentualnie zobowiązywać spółdzielnię do przyjęcia w poczet członków małżonka, który nie jest członkiem spółdzielni. Zainteresowanie spółdzielni mieszkaniowej sprawą, w której zapaść może takie orzeczenie, jest oczywiste.

Uchwała SN z dnia 13 czerwca 2003 r., III CZP 40/03

Standard: 12215 (pełna treść orzeczenia)