Postanowienie z dnia 1984-01-17 sygn. II CR 432/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 432/83

Postanowienie z dnia 17 stycznia 1984 r.

Zgodnie z art. 211 zdanie 1 k.c. każdy z małżonków może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział polegający na przyznaniu każdemu z nich, w miejsce ich wspólnego dotychczas lokalu mieszkalnego, innego odpowiednio mniejszego lokalu. Natomiast żaden przepis, w tym i art. 211 zdanie 1 k.c., nie wymaga, żeby oboje małżonkowie musieli żądać zniesienia współwłasności przez taki podział. Stąd wydaniu postanowienia uwzględniającego przytoczone żądanie nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że drugi z małżonków nie wyraża zgody na ten podział.

O sposobie zniesienia współwłasności (art. 42 i art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 oraz art. 212 § 2 i art. 211 k.c.) sąd rozstrzyga w sprawie o podział majątku wspólnego. Z chwilą wszczęcia postępowania o podział tego majątku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie co do sposobu zniesienia współwłasności (art. 567 § 3 w związku z art. 688 i art. 618 § 2 k.p.c.).

Przewodniczący: sędzia SN J. Szachułowicz. Sędziowie SN: R. Czarnecki (sprawozdawca), M. Sychowicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Antoniego K. z udziałem Elżbiety K. o upoważnienie do dokonania czynności, na skutek rewizji uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 15 lipca 1983 r.

uchylił zaskarżone postanowienie i odrzucił wniosek; nie obciążył wnioskodawcy zwrotem kosztów postępowania.

Uzasadnienie

W sprawie jest bezsporne, że w 1978 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa przydzieliła Antoniemu K. lokal mieszkalny M-5 o powierzchni użytkowej powyżej 70 m² na warunkach lokatorskiego prawa do tego lokalu, przy czym zamieszkali w nim także jego żona Elżbieta oraz ich małoletni syn.

W lutym 1979 r. Elżbieta K. wytoczyła powództwo o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. W porozumieniu z dnia 10.IX.1979 r. strony uzgodniły, że po uzyskaniu rozwodu zamienią lokal mieszkalny obecnie zajmowany na dwa inne lokale. Wyrokiem z dnia 12.IX.1979 r. Sąd Rejonowy orzekł rozwód, powierzył matce wykonywanie władzy rodzicielskiej nad synem, przyznał powódce prawo korzystania z dwóch większych pokoi, a pozwanemu - z dwóch mniejszych.

W maju 1982 r. Elżbieta K. wystąpiła o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi lokatorskie prawo do lokalu, przez przyznanie jej tego prawa, uzasadniając swój wniosek m.in. tym, że "jest w ciąży i chciałaby swobodnie realizować swoje dalsze plany życiowe". Uczestnik domagał się zobowiązania ich obojga do zamiany dotychczasowego lokalu mieszkalnego na dwa inne, ale wnioskodawczyni oświadczyła, że nie wyraża zgody na zmianę i sprzeciwia się zamianie.

W dniu 26.X.1982 r. Antoni K wystąpił w odrębnym postępowaniu o wydanie z mocy art. 199 k.c. orzeczenia zastępującego zgodę Elżbiety K. na dokonanie czynności umożliwiającej rozporządzenie wspólnym lokalem mieszkalnym, przy czym postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego uległo zawieszeniu. Na podstawie art. 18 § 1 k.c. Sąd Rejonowy przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu, a ten Sąd postanowieniem z dnia 15.VII.1983 r. upoważnił Antoniego K. do złożenia w Spółdzielni Mieszkaniowej w imieniu Elżbiety K. podanie o zamianę dotychczas wspólnego lokalu na dwa mniejsze.

Od powołanego postanowienia Elżbieta K. wniosła rewizję.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W uzasadnieniu III tezy uchwały pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 30.XI.1974 r. zawierającej wytyczne w zakresie stosowania przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków w wypadku, gdy w skład tego majątku wchodzi spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego (OSNCP 1975 r., poz. 37), zajęto stanowisko, że z reguły najbardziej właściwym sposobem zniesienia współwłasności, aktualnym także w sprawie o podział majątku wspólnego, do którego należy lokatorskie prawo do lokalu, jest przyznanie przedmiotu podziału jednemu z małżonków (art. 42 i art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 i art. 212 § 2 k.c.).

Jednakże w dwóch ostatnich akapitach uzasadnienia III tezy powołanych wytycznych uznano za możliwe przyznanie każdemu z małżonków, w miejsce ich dotychczas wspólnego lokalu mieszkalnego, innych odpowiednio mniejszych lokali, tzn. przyjęto surogat podstawowego sposobu zniesienia współwłasności, jakim jest podział fizyczny (art. 42 i art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 i art. 211 zdanie 1 k.c.).

Zgodnie z art. 211 zdanie 1 k.c. każdy z małżonków może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział polegający na przyznaniu każdemu z nich, w miejsce ich dotychczas wspólnego lokalu mieszkalnego, innych odpowiednio mniejszych lokali. Natomiast żaden przepis, w tym art. 211 zdanie 1 k.c., nie wymaga, żeby oboje małżonkowie musieli żądać zniesienia współwłasności przez taki podział. Stąd wydaniu postanowienia uwzględniającego przytoczone żądanie nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że drugi z małżonków nie wyraża zgody na ten podział. W szczególności w sytuacji, gdy jeden z małżonków żąda przyznania każdemu z nich innych lokali, nie zachodzi potrzeba uzyskania zgody drugiego małżonka, który nie mając na względzie zasługujących także na ochronę potrzeb pierwszego, sprzeciwia się podziałowi, licząc, że otrzyma dotychczas wspólny, a więc większy lokal. Dlatego wzmianka zawarta w ostatnim akapicie uzasadnienia III tezy wytycznych co do wyrażenia "zgody" przez "zainteresowanego małżonka" dotyczy jedynie tego małżonka, który żąda podziału polegającego na przyznaniu każdemu z nich innych lokali.

Zniesienie współwłasności przez podział jest z wielu przyczyn szczególnie pożądane (np. nie prowadzi do zasądzenia wysokich często nierealnych spłat), ale może nastąpić tylko w porozumieniu ze spółdzielnią mieszkaniową, mianowicie jeżeli oferuje ona w miejsce dotychczas wspólnego lokalu mieszkalnego dwa inne odpowiednio mniejsze lokale. W takim wypadku sąd zobowiązuje spółdzielnię do wydania przydziałów na zaoferowane przez nią lokale. Oporny małżonek będący członkiem spółdzielni, który odmówiłby zajęcia przydzielonego mu lokalu, zostałby z niej wykreślony, a małżonkowi nie będącemu członkiem lokal nie mógłby być przydzielony, prawo zaś do dotychczas wspólnego lokalu wygasłoby.

Z tego, co przedstawiono, wynika m.in., że są różne sposoby zniesienia współwłasności, aktualne także w sprawie o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego. Jednakże o sposobie zniesienia współwłasności (art. 42 i art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 oraz art. 212 § 2 i art. 211 k.c.) sąd rozstrzyga w sprawie o podział majątku wspólnego. Z chwilą wszczęcia postępowania o podział tego majątku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie co do sposobu zniesienia współwłasności (art. 567 § 3 w związku z art. 688 i art. 618 § 2 k.p.c.).

W czasie trwania postępowania o podział majątku wspólnego Antoni K. wszczął odrębną sprawę co do jednego ze sposobów zniesienia współwłasności, mianowicie przewidzianego w art. 211 zdanie 1 k.c. Skoro zaś w toku sprawy o podział majątku wspólnego nie jest to dopuszczalne, zaskarżone postanowienie ulega uchyleniu, a wniosek odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2, art. 388 § 3 k.p.c.).

Mylne odczytanie ostatniego akapitu uzasadnienia III tezy wytycznych co do "zgody" zainteresowanego małżonka jest dość powszechne. Stanowiło ono główną przyczynę wszczęcia odrębnej sprawy. Obciążenie kosztami postępowania w tej sprawie wyłącznie Antoniego K. byłoby niesłuszne. Toteż sięgnięto do art. 102 k.p.c.

Orzeczono więc jak w sentencji.

OSNC 1984 r., Nr 8, poz. 144