Prawo najmu lokalu mieszkalnego, użytkowego, kwatery, garażu jako majątek wspólny małżonków

prawo najmu lokalu uzyskane w czasie trwania małżeństwa stanowi składnik majątku wspólnego i podlega rozliczeniu ‎przy podziale tego majątku (zob. np. uchwały SN: z 9 czerwca 1976 r., ‎III CZP 46/75; z 24 maja 2002 r., III CZP 28/02; z 9 maja 2008 r., III CZP 33/08; wyrok SN z 21 lutego 2002 r., IV CKN 799/00; ‎postanowienie SN z 11 lutego 2016 r., V CNP 44/15).

Powyższe zapatrywanie Sądu Najwyższego znajdzie zastosowania sensu largo do prawa najmu, a zatem nie tylko prawa najmu lokalu mieszkalnego. ‎

Ponieważ prawo najmu weszło ‎do majątku wspólnego małżonków, to bez znaczenia jest, czy umowę najmu zawarł tylko jeden małżonek. 

Postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2024 r., II CSKP 613/24

Standard: 88651 (pełna treść orzeczenia)

Pogląd o pochodnej istocie uprawnienia małżonka do lokalu przydzielonego żołnierzowi opiera się na stanowisku judykatury prezentowanym w dawniejszych orzeczeniach (por. przykładowo uchwały SN z dnia 9 listopada 1987 r., III CZP 62/87, czy z dnia 28 czerwca 2000 r., III CZP 15/00). Zdaniem skarżącego, do tego kierunku orzecznictwa zaliczyć należy także uchwałę z dnia 21 grudnia 2006 r., III CZP 131/06, jednakże lektura jej uzasadnienia nie potwierdza tego wniosku strony pozwanej.

W uchwale tej Sąd Najwyższy, odchodząc od wcześniejszego stanowiska, uznał, że dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa żołnierza zawodowego pełniącego służbę stałą przeciwko rozwiedzionemu małżonkowi o opróżnienie lokalu przydzielonego jako kwatera stała, jeżeli przydział został dokonany przed utratą mocy obowiązującej art. 28 u.z.S.Z.R.P. i uwzględniał małżonka przy ustalaniu powierzchni mieszkalnej. Sąd Najwyższy uznał bowiem, że, także po uchyleniu tego przepisu, rozwiedziona żona żołnierza zawodowego, mieszkająca w lokalu stanowiącym kwaterę stałą, nie może być uważana za osobę zajmującą taki lokal bez tytułu prawnego. W końcowej części motywów, powołując się na nowelizację ustawy o zakwaterowaniu sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, dokonanej ustawą z dnia 17 maja 1989 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 162), stwierdził wprost, że „nie da się obronić poglądu o pochodnym uprawnieniu małżonka żołnierza jako okoliczności usprawiedliwiającej odmowę ochrony jego uprawnienia w drodze sądowej” (….).

W wielu późniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy uznawał, że uprawnienie żołnierza do przydzielonej kwatery stałej nie należy do kategorii praw niezbywalnych, zaś rozwiązanie przez rozwód związku małżeńskiego żołnierza zawodowego nie powoduje utraty przez jego byłego małżonka uzyskanego uprzednio tytułu prawnego do korzystania z kwatery przydzielonej żołnierzowi i prawa do nabycia tego lokalu na preferencyjnych warunkach przewidzianych w art. 56 - 58 u.z.S.Z.R.P. (por. postanowienia: z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 96/09, z dnia 4 kwietnia 2012 r., I CSK 8/12, z dnia 21 czerwca 2013 r., I CSK 597/12, oraz z dnia 7 lutego 2014 r., III CZP 120/13).

Swoistym podsumowanie tego orzecznictwa, utrwalającym jego kierunek, jest uchwała z dnia 16 września 2015 r., III CZP 50/15, w której Sąd Najwyższy wyjaśnił, że prawo do korzystania z osobnej kwatery stałej przydzielonej żołnierzowi zawodowemu w okresie obowiązywania ustawy z dnia 20 maja 1976 r., o zakwaterowaniu sił zbrojnych (Dz. U. Nr 19, poz. 121, ze zm.), stanowi składnik majątku wspólnego małżonków.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę podziela to stanowisko prawne, akceptowane także w doktrynie, z czego płynie wniosek, że pozwana Agencja nie mogła zadysponować lokalem w ten sposób, żeby zbyć go tylko na rzecz pozwanego żołnierza, z pominięciem uprawnienia powódki - jego byłej żony.

Wyrok SN z dnia 23 marca 2017 r., I CSK 353/16

Standard: 13217 (pełna treść orzeczenia)