Zabezpieczenie niewymagalnych alimentów w zw. z wyjazdem za granicę

Należy zdecydowanie odrzucić te przypadki, w których sądy opiekuńcze uznają samo złożenie oświadczenia woli przez poręczyciela za wystarczające dla należytego zabezpieczenia interesów dziecka. Jak już wskazano, rzeczą sądu opiekuńczego jest dokonanie oceny zaproponowanej umowy poręczenia, a w razie gdy nasuwa ona zastrzeżenia, nadanie jej takiej treści, aby interesy dziecka były należycie zabezpieczone. Rola sądu opiekuńczego musi być zatem aktywna w tym sensie, że sąd nie tylko ocenia treść proponowanej umowy, lecz wpływa na jej kształt, mając na względzie interes dziecka.

Jeśli przedstawicielka ustawowa uprawnionego do alimentów nie wyraża zgody na proponowany przez zobowiązanego sposób zabezpieczenia wykonania świadczenia należnych dziecku alimentów, to brak jest porozumienia między rodzicami w tej istotnej sprawie dziecka. W tej sytuacji rozstrzyga sąd opiekuńczy, który musi należycie rozważyć z jednej strony interes zobowiązanego ubiegającego się o wyjazd za granicę, z drugiej - interes dziecka do zapewnienia mu należnych od osoby zobowiązanej środków utrzymania.

Uznając, że proponowany przez dłużnika alimentacyjnego sposób realizacji jego obowiązku należycie zabezpiecza interesy dziecka, sąd opiekuńczy - wobec braku zgody przedstawicielki ustawowej uprawnionego na zawarcie umowy poręczenia - może wydać orzeczenie stwierdzające obowiązek przedstawicielki ustawowej uprawnionego do złożenia oświadczenia woli stanowiącego składnik umowy poręczenia (art. 64 k.c.). W takim przypadku z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia umowa dojdzie do skutku, ponieważ złożone są już oświadczenia woli obu stron (oświadczenie woli poręczyciela zostało złożone wcześniej).

Treść art. 97 § 2 k.r.o. zezwalająca sądowi opiekuńczemu na rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka - w braku porozumienia rodziców - nie wyklucza sięgnięcia do art. 64 k.c. wówczas, gdy interes dziecka należycie zabezpiecza proponowana umowa poręczenia, a przedstawiciel ustawowy małoletniego nie wyraża zgody na jej zawarcie. W tym kierunku wypowiedział się też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 stycznia 1989 r. III CZP 105/88.

Uchwała SN z dnia 26 lipca 1990 r., III CZP 36/90

Standard: 11540 (pełna treść orzeczenia)

Umowa poręczenia wykonania obowiązku alimentacyjnego może obejmować także alimenty ustalone w przyszłej sprawie o podwyższenie alimentów. 

Obowiązek alimentacyjny wynika ex lege ze stosunków rodzinnych i zobowiązanie ojca wobec dziecka świadczenia środków utrzymania i wychowania istnieje do czasu, gdy nie jest ono w stanie samodzielnie się utrzymywać (art. 128, 133 § 1 k.r.o.).

Takie zobowiązanie ojca do płacenia alimentów do czasu usamodzielnienia się dziecka nie stanowi długu przyszłego. Istnieje ono bowiem w momencie zawarcia umowy poręczenia. Dług istniejący w chwili zawarcia umowy poręczenia, ale jeszcze wówczas niewymagalny, nie jest długiem przyszłym. Do długu już istniejącego, ale płatnego w przyszłości, będącego przedmiotem umowy poręczenia, nie mają zastosowania ograniczenia określone w art. 878 § 2 k.c. W przepisie tym przewidziana została możliwość odwołania w każdym czasie poręczenia bezterminowego za dług przyszły. Przy obowiązku alimentacyjnym nie mamy zatem do czynienia z długiem przyszłym. Gdyby nawet założyć, jak to uzasadnia Sąd Wojewódzki, że zobowiązanie dłużnika w stosunku do wierzyciela z tytułu alimentów jest długiem przyszłym, to i tak nie ma podstaw do zastosowania w rozważanym przypadku art. 878 § 2 k.c. Odwołanie poręczenia według unormowań zawartych w wymienionym przepisie może nastąpić w przypadku bezterminowego poręczenia przed powstaniem tego długu. Tymczasem w umowie poręczenia wykonania obowiązku alimentacyjnego istnieje możliwość określenia, jeżeli nie w sposób precyzyjny, to choćby w przybliżeniu czasu jego wykonania. Odwołanie poręczenia terminowego może nastąpić jedynie przed powstaniem stosunku prawnego, będącego źródłem długu, a taka sytuacja nie zachodzi w odniesieniu do obowiązku alimentacyjnego, ponieważ źródło tego obowiązku przez cały czas istnieje.

Dlatego unormowania zawarte w art. 878 § 2 k.c. nie stanowią przeszkody do objęcia umową poręczenia alimentów ustalonych w przyszłości w sprawie o podwyższenie ich wysokości.

Uchwała SN z dnia 22 grudnia 1989 r., III CZP 98/89

Standard: 32793 (pełna treść orzeczenia)