Uchwała z dnia 1989-12-22 sygn. III CZP 98/89

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 98/89

Uchwała z dnia 22 grudnia 1989 r. 

Przewodniczący: sędzia SN A. Wielgus (sprawozdawca).

Sędziowie SN: K. Piasecki, J. Szachułowicz. 

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Sławomira B. z udziałem Anny B., Jana Z. i Krzysztofa B. o wyrażenie zgody na zabezpieczenie wykonania świadczeń alimentacyjnych po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Rzeszowie postanowieniem z dnia 13 października 1989 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c:

"Czy zawarte w umowie poręczenia zabezpieczającej wykonanie obowiązku alimentacyjnego sformułowanie zobowiązujące poręczyciela do płatności także alimentów w wysokości ustalonej w przyszłej sprawie o podwyższenie alimentów jest skuteczne w rozumieniu art. 878 § 1 k.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Umowa poręczenia wykonania obowiązku alimentacyjnego może obejmować także alimenty ustalone w przyszłej sprawie o podwyższenie alimentów.

Uzasadnienie faktyczne

Wnioskodawca Sławomir B. na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 8 grudnia 1988 r. zobowiązany został do płacenia na rzecz swoich dzieci z pierwszego małżeństwa Marii B. alimentów w kwocie po 12.000 zł miesięcznie, zaś na rzecz syna Daniela B. po 10.000 zł miesięcznie. W końcu 1988 r. wnioskodawca czynił starania o uzyskanie paszportu w związku z ponownym wyjazdem za granicę, ale dokumentu tego nie otrzymał, ponieważ matka dzieci Anna B. złożyła zastrzeżenie co do możliwości spełniania przez wnioskodawcę ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Dlatego wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o przyjęcie poręczenia za jego zobowiązania przez Jana Z. i Krzysztofa B.

Uczestniczka postępowania oponowała przeciwko takiemu zabezpieczeniu żądając zobowiązania wnioskodawcy do wpłacenia na książeczkę oszczędnościową kwot odpowiadających równowartości alimentów należnych dzieciom do ukończenia przez nie nauki z uwzględnieniem przyszłych podwyższonych alimentów. Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 28 kwietnia 1989 r. wniosek oddalił wychodząc z założenia, że poręczenie za zobowiązanie alimentacyjne dłużnika nie zabezpiecza przyszłych roszczeń uprawnionych do alimentów na wypadek podwyższenia ich wysokości.

Sąd Wojewódzki rozpoznając sprawę na skutek rewizji wnioskodawcy powziął wątpliwości co do tego, czy jest możliwe zabezpieczenie wykonania obowiązku alimentacyjnego w wysokości ustalonej w przyszłej sprawie o podwyższenie alimentów i zawarł ją w przedstawionym Sądowi Najwyższemu zagadnieniu prawnym, przytoczonym w sentencji uchwały.

 Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Najwyższy w dotychczasowym orzecznictwie dokonując wykładni prawa normującego obowiązek alimentacyjny, jego zabezpieczenie i wykonanie, kierował się zasadą możliwie pełnego i terminowego zapewnienia rodzinie środków utrzymania. Dotyczyło to zwłaszcza sytuacji, gdy zobowiązany do świadczenia alimentów zamierzał wyjechać za granicę. Uzyskanie bowiem w takiej sytuacji środków utrzymania jest znacznie utrudnione mimo umów międzynarodowych w obrocie prawnym i konwencji o dochodzeniu roszczeń. Stosowanie zasady zabezpieczenia wykonania obowiązku alimentacyjnego nie może jednak zawsze pozbawić obywateli możliwości uzyskania paszportu i wyjazdu za granicę. Dlatego w postępowaniu o zabezpieczeniu wykonania obowiązku alimentacyjnego należy starannie wyważyć interes osoby ubiegającej się o wyjazd za granicę z interesem uprawnionego do alimentów.

W rozważanej sprawie spór między stronami dotyczy samego sposobu zabezpieczenia, ponieważ uczestniczka postępowania - matka dzieci uprawnionych do alimentów żąda zobowiązania ojca dzieci do złożenia na książeczkach oszczędnościowych odpowiednich sum, wnioskodawca zaś zabezpiecza świadczenie tychże alimentów umową poręczenia zawartą z członkami swojej rodziny, przy czym poręczenie to miałoby obejmować alimenty w wysokości ustalonej również w przyszłym procesie o ich podwyższenie. Istota umowy poręczenia polega na tym, że poręczyciel - w wyniku umowy - przejmie na siebie obowiązek wykonania, względem wierzyciela, zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania tego nie wykonał (art. 876 § 1 k.c.). O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika (art. 879 § 1 k.c.). Poręczyciel zobowiązany jest świadczyć za dłużnika w granicach umowy poręczenia, co oznacza, że o zakresie poręczenia decyduje treść umowy poręczenia. Jeżeli zatem poręczyciel wyraził gotowość świadczenia za dłużnika alimentów w wysokości ciążącej na dłużniku, to tylko w takim zakresie poręczenie to jest skuteczne. Nie ma przeszkód prawnych, ażeby strony w umowie poręczenia objęły zobowiązanie świadczenia za dłużnika alimentów w przyszłości w podwyższonej wysokości, do czasu trwania obowiązku alimentacyjnego, ustalonych w drodze orzeczenia sądowego albo poprzez ugodę sądową czy też umowę uprawnionego z zobowiązanym.

Obowiązek alimentacyjny wynika ex lege ze stosunków rodzinnych i zobowiązanie ojca wobec dziecka świadczenia środków utrzymania i wychowania istnieje do czasu, gdy nie jest ono w stanie samodzielnie się utrzymywać (art. 128, 133 § 1 k.r.o.).

Takie zobowiązanie ojca do płacenia alimentów do czasu usamodzielnienia się dziecka nie stanowi długu przyszłego. Istnieje ono bowiem w momencie zawarcia umowy poręczenia. Dług istniejący w chwili zawarcia umowy poręczenia, ale jeszcze wówczas niewymagalny, nie jest długiem przyszłym. Do długu już istniejącego, ale płatnego w przyszłości, będącego przedmiotem umowy poręczenia, nie mają zastosowania ograniczenia określone w art. 878 § 2 k.c. W przepisie tym przewidziana została możliwość odwołania w każdym czasie poręczenia bezterminowego za dług przyszły. Przy obowiązku alimentacyjnym nie mamy zatem do czynienia z długiem przyszłym. Gdyby nawet założyć, jak to uzasadnia Sąd Wojewódzki, że zobowiązanie dłużnika w stosunku do wierzyciela z tytułu alimentów jest długiem przyszłym, to i tak nie ma podstaw do zastosowania w rozważanym przypadku art. 878 § 2 k.c. Odwołanie poręczenia według unormowań zawartych w wymienionym przepisie może nastąpić w przypadku bezterminowego poręczenia przed powstaniem tego długu. Tymczasem w umowie poręczenia wykonania obowiązku alimentacyjnego istnieje możliwość określenia, jeżeli nie w sposób precyzyjny, to choćby w przybliżeniu czasu jego wykonania. Odwołanie poręczenia terminowego może nastąpić jedynie przed powstaniem stosunku prawnego, będącego źródłem długu, a taka sytuacja nie zachodzi w odniesieniu do obowiązku alimentacyjnego, ponieważ źródło tego obowiązku przez cały czas istnieje.

Dlatego unormowania zawarte w art. 878 § 2 k.c. nie stanowią przeszkody do objęcia umową poręczenia alimentów ustalonych w przyszłości w sprawie o podwyższenie ich wysokości.

Z powyższych zasad Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1990r., Nr 7-8, poz. 102