Dziedziczenie a prawo daninowe

Analizując zakres przedmiotowy konstytucyjnego prawa do dziedziczenia, należy zwrócić uwagę na szczególny charakter praw i obowiązków majątkowych w dziedzinie prawa daninowego. Daniny publiczne stanowią formę ingerencji w sferę prawa własności i innych praw majątkowych prywatnych. W praktyce w sferze prawa daninowego na pierwszy plan wysuwają się obowiązki obywateli i innych podmiotów, wartość praw o charakterze majątkowym jest z reguły znacznie mniejsza od wartości zobowiązań. W tym kontekście mechanizm dziedziczenia w rozważanej dziedzinie może działać często na rzecz interesu finansowego państwa, pociągając za sobą negatywne konsekwencje dla zainteresowanych, jakkolwiek w wielu sytuacjach może okazać się korzystny z punktu widzenia interesów spadkobierców. Ustawodawca może wprowadzić mechanizm dziedziczenia obowiązków i praw majątkowych w dziedzinie prawa podatkowego, jednak konstytucyjne prawo do dziedziczenia zapewnia ochronę jednostki, wykluczając arbitralne zawężanie zakresu praw objętych tym mechanizmem.

Prawa i obowiązki majątkowe podatnika w dziedzinie prawa podatkowego nie mają charakteru osobistego, ponieważ nie są związane z osobą podmiotu tych praw i obowiązków, są natomiast związane z majątkiem danej osoby. Pomimo zupełnie odmiennego charakteru prawnego, tworzą z punktu widzenia gospodarczego jedną całość z prawami i obowiązkami majątkowymi cywilnoprawnymi. Z tego względu - zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej - majątkowe prawa i obowiązki podatnika przewidziane w przepisach podatkowych przechodzą na spadkobiercę i w tym kontekście nie ma podstaw do wyłączania ich z zakresu ochrony konstytucyjnego prawa do dziedziczenia.

Ordynacja podatkowa zawiera szczególną regulację dotyczącą sukcesji praw i obowiązków majątkowych związanych z podatkiem dochodowym od osób fizycznych (art. 104). Jeżeli spadkodawca był podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, organ podatkowy informuje spadkobierców, na podstawie posiadanych danych, o wysokości dochodu lub przychodu spadkodawcy oraz o wysokości wpłaconych zaliczek na podatek lub podatku, podając równocześnie przypadającą do zapłacenia kwotę podatku lub kwotę nadpłaty. Jeżeli spadkodawca poniósł wydatki uprawniające do ulg podatkowych, spadkobierca w terminie 30 dni od dnia otrzymania wymienionej informacji zawiadamia organ podatkowy o wysokości poniesionych wydatków. Po upływie tego terminu organ podatkowy doręcza spadkobiercom decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego lub stwierdzającą nadpłatę. Spadkobiercy mogą zatem uzyskać zwrot nadpłaty podatku dochodowego od osób fizycznych po wydaniu odpowiedniej decyzji przez właściwy organ podatkowy na podstawie art. 104 ordynacji podatkowej.

Wyrok TK z dnia 29 maja 2007 r., P 20/06, OTK-A 2007/6/52, Dz.U.2007/105/721

Standard: 1605 (pełna treść orzeczenia)