Wina wyłączna (redakcja wyroku)

Do istoty wyroku w sprawie o rozwód, która powinna znaleźć wyraz w jego sentencji, należy orzeczenie rozwodu albo oddalenie żądania rozwodu. Przesłanki decydujące o pozytywnym bądź negatywnym rozstrzygnięciu powództwa o rozwód należą w zasadzie do uzasadnienia wyroku. Od tej zasady ustawa wprowadziła wyjątek przewidziany w art. 57 § 1 k.r.o., według którego "orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia". Tak więc z mocy szczególnego przepisu prawa jedna z przesłanek orzeczenia rozwodu, należących normalnie do uzasadnienia wyroku, powinna znaleźć wyraz w jego sentencji. Z treści cytowanego przepisu widoczne jest, że jego celem nie jest wskazanie w sentencji wyroku wszelkich możliwych powodów rozkładu pożycia, lecz jedynie podanie w sentencji, czy rozkład pożycia jest zawiniony, a jeżeli tak - to przez którego z małżonków bądź też ewentualnie przez oboje małżonków.

Skoro do sentencji wyroku rozwodowego należy jedynie rozstrzygnięcie o winie rozkładu małżeństwa, a nie o innych przyczynach rozkładu małżeństwa, to brak jest w dyspozycji art. 57 § 1 k.r.o. podstawy do orzekania w sentencji wyroku o tym, czy wina małżonka jest wyłącznym powodem rozkładu pożycia, czy też jednym z powodów.

Podstawą sporu, a w konsekwencji przedmiotem rozstrzygnięcia jest - w świetle ustaleń zaskarżonego wyroku - orzeczenie rozwodu ze względu na: a) trwały i zupełny rozkład małżeństwa, b) wyłączną winę powoda w spowodowaniu tego rozkładu, c) sprzeczność odmowy wyrażenia przez pozwaną zgody na rozwód z zasadami współżycia społecznego. Spośród tych elementów sentencja orzeka tylko o winie męża, pozostałe zatem elementy, w tym i wyłączność winy, zamieszczone w uzasadnieniu wyroku, określają łącznie granice powagi rzeczy osądzonej tego wyroku.

Wyrok SN z dnia 22 marca 1973 r., I CR 189/73

Standard: 11178 (pełna treść orzeczenia)

Art. 57 § 1 k.r.o., podobnie jak identycznie brzmiący art. 31 § 1 poprzednio obowiązującego kodeksu rodzinnego, stał się przesłanką wieloletniej praktyki, stosownie do której istniały tylko trzy możliwości sformułowania orzeczenia rozwodu: bez winy żadnego z małżonków, z winy obojga lub z winy jednego. Praktyka szła przy tym stale po takiej linii rozumowania, że orzeczenie rozwodu z winy jednego tylko małżonka oznacza orzeczenie rozwodu z jego wyłącznej winy, chociaż słowo "wyłącznej" nie było używane w sentencji.

Normalnie nawet gdy dochodzi do orzeczenia rozwodu z winy jednego tylko małżonka, wina ta nie jest zjawiskiem samoistnym, oderwanym od całokształtu wzajemnego pożycia małżonków. Zwykle końcowy akt porzucenia rodziny poprzedzony jest oziębieniem uczuć małżeńskich, oddaleniem się jednego małżonka od drugiego, często jest on ucieczką przed trudnościami związanymi ze wzajemnym współżyciem, dopasowywaniem charakteru przed konfliktami wynikającymi z wychowania dzieci itp. Jeżeli jednak te wszystkie trudności i konflikty nie są zawinione przez drugiego małżonka, lecz wynikają z okoliczności obiektywnych związanych z trudnościami materialnymi i mieszkaniowymi, chorobami członków rodziny i innymi kłopotami, od których nie jest wolne żadne pożycie małżeńskie - nie zmienia to sytuacji, że ten małżonek, który porzucił rodzinę i został jedynie uznany za winnego rozkładu pożycia, jest wyłącznie winnym małżonkiem w rozumieniu art. 60 § 2 k.r.o. W przeciwnym razie, wypadki stosowania art. 60 § 2 byłyby raczej unikalne, skoro trudno wyobrazić sobie, aby przy idealnym pożyciu, wolnym od jakichkolwiek konfliktów, jeden z małżonków zerwał nagle więzy małżeńskie.

Przeciwna wykładnia doprowadziłaby do wyłączenia stosowania art. 60 § 2 k.r.o. właśnie w wypadkach najbardziej na to zasługujących. W szczególności nie mógłby dochodzić alimentów na podstawie powyższego przepisu małżonek niewinny dotknięty chorobą, skoro ta jego choroba byłaby jednym z elementów (rzeczywistych lub tylko domniemanych), na tle których drugi małżonek dopuścił się zdrady małżeńskiej i opuścił rodzinę.

Wyrok SN z dnia 7 stycznia 1969 r., II CR 528/68

Standard: 11179 (pełna treść orzeczenia)