Wyrok z dnia 1973-03-22 sygn. I CR 189/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 189/73

Wyrok z dnia 22 marca 1973 r.

Brak jest w dyspozycji art. 57 § 1 k.r.o. podstawy do orzekania w sentencji wyroku o tym, czy wina małżonka jest wyłącznym powodem rozkładu pożycia, czy też jednym z powodów, skoro do sentencji wyroku rozwodowego należy jedynie rozstrzygnięcie o winie rozkładu małżeństwa, a nie o innych przyczynach rozkładu małżeństwa.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie: W. Kuryłowicz, A. Gola.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Tadeusza L. przeciwko Jadwidze L. o rozwód na skutek rewizji pozwanej od wyroku Sądu Powiatowego dla m. st. Warszawy z dnia 1 sierpnia 1972 r.,

oddalił rewizję.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 1 sierpnia 1972 r. Sąd Powiatowy orzekł rozwód małżeństwa stron z winy męża, tj. powoda. Sąd uznał, że pomiędzy stronami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego oraz że wyłączną winę tego rozkładu ponosi powód, doszedł jednak do wniosku, iż mimo wyłącznej winy powoda i braku zgody pozwanej na rozwód orzeczenie rozwodu jest uzasadnione, gdyż w okolicznościach sprawy odmowa pozwanej wyrażenia zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Wyrok ten pozwana zaskarżyła rewizją jedynie w części dotyczącej orzeczenia o winie, wnosząc o jego zmianę i orzeczenie rozwodu małżeństwa stron z wyłącznej winy męża.

Po rozpoznaniu sprawy Sąd Wojewódzki na podstawie art. 391 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

"Czy zawarte w wyroku rozwodowym orzeczenie o winie jednego z małżonków jest równoznaczne z pojęciem winy wyłącznej w rozumieniu art. 56 § 3 i art. 60 § 2 k.r.o.?"

Udzielenie odpowiedzi na tak sformułowane pytanie mogłoby mieć bezpośredni wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, gdyby pytanie to zostało postawione w sprawie o alimenty między małżonkami. Tymczasem rozpoznawana sprawa dotyczy tylko rozwodu małżeństwa stron, istota zaś zagadnienia, decydującego o sposobie rozstrzygnięcia rewizji pozwanej, sprowadza się przede wszystkim do tego, czy w hipotezie art. 57 § 1 k.r.o. mieści się możliwość orzeczenia w sentencji wyroku rozwodowego o wyłącznej winie jednego z małżonków w spowodowaniu rozkładu pożycia. Już z tego więc względu Sąd Najwyższy uznał, że dla wyjaśnienia tej podstawowej w sprawie kwestii wskazane jest przejęcie sprawy do rozpoznania.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Do istoty wyroku w sprawie o rozwód, która powinna znaleźć wyraz w jego sentencji, należy orzeczenie rozwodu albo oddalenie żądania rozwodu. Przesłanki decydujące o pozytywnym bądź negatywnym rozstrzygnięciu powództwa o rozwód należą w zasadzie do uzasadnienia wyroku. Od tej zasady ustawa wprowadziła wyjątek przewidziany w art. 57 § 1 k.r.o., według którego "orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia". Tak więc z mocy szczególnego przepisu prawa jedna z przesłanek orzeczenia rozwodu, należących normalnie do uzasadnienia wyroku, powinna znaleźć wyraz w jego sentencji. Z treści cytowanego przepisu widoczne jest, że jego celem nie jest wskazanie w sentencji wyroku wszelkich możliwych powodów rozkładu pożycia, lecz jedynie podanie w sentencji, czy rozkład pożycia jest zawiniony, a jeżeli tak - to przez którego z małżonków bądź też ewentualnie przez oboje małżonków.

Skoro do sentencji wyroku rozwodowego należy jedynie rozstrzygnięcie o winie rozkładu małżeństwa, a nie o innych przyczynach rozkładu małżeństwa, to brak jest w dyspozycji art. 57 § 1 k.r.o. podstawy do orzekania w sentencji wyroku o tym, czy wina małżonka jest wyłącznym powodem rozkładu pożycia, czy też jednym z powodów.

W związku z treścią przedstawionego przez Sąd Wojewódzki zagadnienia prawnego należy zauważyć, iż Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 1969 r. sygn. II CR 528/68 (OSNCP 1969, z. 10, poz. 179) zajął stanowisko, że art. 60 § 2 k.r.o. ma zastosowanie w każdym wypadku, gdy orzeczenie rozwodu następuje z winy jednego tylko małżonka. W okolicznościach niniejszej sprawy nie zachodzi potrzeba ustosunkowania się do tego stanowiska, gdyż wyłączna wina rozkładu pożycia została przesądzona w zaskarżonym przez pozwaną wyroku Sądu Powiatowego. Wprawdzie ogólnie przyjmuje się, że powagę rzeczy osądzonej ma w zasadzie rozstrzygnięcie zamieszczone w sentencji wyroku, jednakże uzasadnienie wyroku nie pozostaje bez wpływu na określenie granic powagi rzeczy osądzonej, skoro w myśl art. 366 k.p.c. obowiązuje ona co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Podstawą sporu, a w konsekwencji przedmiotem rozstrzygnięcia jest - w świetle ustaleń zaskarżonego wyroku - orzeczenie rozwodu ze względu na: a) trwały i zupełny rozkład małżeństwa, b) wyłączną winę powoda w spowodowaniu tego rozkładu, c) sprzeczność odmowy wyrażenia przez pozwaną zgody na rozwód z zasadami współżycia społecznego. Spośród tych elementów sentencja orzeka tylko o winie męża, pozostałe zatem elementy, w tym i wyłączność winy, zamieszczone w uzasadnieniu wyroku, określają łącznie granice powagi rzeczy osądzonej tego wyroku. Skoro więc w ewentualnym przyszłym procesie alimentacyjnym strony będą związane przesądzeniem przez Sąd Powiatowy w zaskarżonym wyroku wyłącznej winy powoda w rozkładzie ich pożycia, to i z tego względu nie można zarzutom rewizyjnym przyznać racji.

Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 387 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1974 r., Nr 1, poz. 19