Postanowienie wstępne w sprawach o ustanowienie służebności przesyłu

W postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu jest dopuszczalne wydanie, na podstawie art. 318 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., postanowienia wstępnego o uznaniu żądania ustanowienia tej służebności za usprawiedliwione w zasadzie.

Postanowienie wstępne ma charakter wyłącznie procesowy, w tym sensie, że wywołuje skutek tylko w postępowaniu, w którym zostało wydane i nie może uzyskać prawomocności materialnej bez następnie wydanego postanowienia końcowego. Za rozstrzyganie o zasadzie roszczenia w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu należy uznać orzekanie o tym, że żądanie to może być uwzględnione, a zatem czy na nieruchomości posadowiono urządzenie przesyłowe należące do przedsiębiorstwa przesyłowego, czy przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy, czy służebności jest konieczna do korzystania z urządzeń, a także, czy przedsiębiorstwu przesyłowemu nie przysługuje inny tytuł prawny do korzystania z nieruchomości np. służebność nabyta w wyniku zasiedzenia. Ta okoliczności powinna być oceniana jako powstanie sporu co do kwestii istnienia przesłanek uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. W istotę tego rodzaju sprawy wpisuje się spór o zasadę, skoro warunkiem ustanowienia w tym trybie służebności jest wcześniejsza odmowa przedsiębiorcy zawarcia umowy o jej ustanowienie. Podniesienie przez przedsiębiorstwo przesyłowe zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu dowodzi, że zasada roszczenia jest między wnioskodawcą i uczestnikiem sporna. W tym wypadku taki zarzut oparty na własnym prawie uczestnika ma zasadniczy i bezpośredni wpływ na byt prawny roszczenia wnioskodawcy o ustanowienie służebności przesyłu. Niespełnienie przez uczestnika przesłanek warunkujących nabycie tego prawa przez zasiedzenie powoduje, że roszczenie wnioskodawcy jest usprawiedliwione w zasadzie. Oczywiście postanowienie wstępne (art. 318 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) może być tylko postanowieniem pozytywnym - uwzględniającym żądanie w zasadzie, gdyż jedynie w takim wypadku wchodzi w grę późniejsze orzekanie o jego wysokości (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 1966 r., I CR 333/66, uz. wyroku SN z dnia 4 lutego 2000 r., II CKN 738/98).

Z kolei w razie uwzględnienia zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej lub służebności przesyłu, sąd nie wydaje postanowienia wstępnego, lecz rozstrzyga postanowieniem o oddaleniu wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Powyższe wskazuje, że z formalnego punktu widzenia, istota sprawy o ustanowienie służebności przesyłu, jak i elementy konstrukcyjne orzeczenia rozstrzygającego, nie sprzeciwiają się dopuszczalności wydania postanowienia wstępnego uznającego żądanie właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu za usprawiedliwione w zasadzie, gdy w danej sprawie jest sporna zasada roszczenia i jego wysokość.

O tym, czy zachodzi potrzeba wydania postanowienia wstępnego powinny decydować kryteria celowości i efektywności postępowania w stanie faktycznym konkretnej sprawy i stopień jej skomplikowania pod względem faktycznym lub prawnym w odniesieniu do zasady roszczenia. Innymi słowy, tym kryteriom nie będzie służyło wydanie postanowienia wstępnego w sytuacji, gdy np. podniesiony przez przedsiębiorstwo przesyłowe zarzut zasiedzenia służebności przesyłu jest ze względu na przytoczone okoliczności faktyczne i przedstawione dowody oczywiście bezzasadny.

Uchwała SN z dnia 15 września 2017 r., III CZP 34/17

Standard: 10870 (pełna treść orzeczenia)

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 lipca 2016 r., II CSK 604/15, wypowiadając się odnośnie do kwestii możliwości orzekania postanowieniem wstępnym w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem, w której uczestnik postępowania podniósł zarzut nabycia służebności przez zasiedzenie, zasadnie stwierdził, że objęte zarzutem uczestnika prawo nabycia służebności przez zasiedzenie nie stanowi elementu podstawy takiego roszczenia zgłoszonego przez wnioskodawcę, a to oznacza, że taki stan faktyczny nie realizuje hipotezy normy wynikającej z art. 318 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 14 marca 2017 r., II CSK 360/16

Standard: 47851 (pełna treść orzeczenia)