Pojęcie rozporządzenia nieruchomością w rozumieniu art. 930 k.p.c.
Rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu (art. 930 k.p.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Rozporządzenie w rozumieniu art. 930 § 1 k.p.c. obejmuje także przypadek przeniesienia na powodów własności wyodrębnionego lokalu, w stosunku do którego toczyła się egzekucja. Przepis ten nie przewiduje wyjątków i na gruncie jego wykładni językowej nie ulega wątpliwości, że przeniesienie własności jest objęte pojęciem rozporządzenia.
Oczywiście bezzasadny jest zarzut związany z twierdzeniem, że skutki przewidziane w art. 930 § 1 k.p.c. powstają tylko w przypadku złej wiary nabywców nieruchomości. Wymieniony przepis ma charakter kategoryczny i nie przewiduje takiego uzależnienia.
Wyrok SN z dnia 14 lipca 2022 r., II CSKP 521/22
Standard: 66984 (pełna treść orzeczenia)
„Rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu” w rozumieniu art. 930 § 1 k.p.c. obejmuje również nabycie prawa własności nieruchomości na mocy wyroku zastępującego oświadczenia woli stron o przeniesieniu własności nieruchomości, które powinny być złożone w wykonaniu umowy przedwstępnej, zawartej przed wszczęciem egzekucji.
Użyte w art. 930 § 1 k.p.c. określenie „rozporządzenie nieruchomością” nie zostało ustawowo zdefiniowane. Literalna wykładnia wskazywałaby, że rozporządzenie jest rodzajem czynności prawnej przenoszącej lub znoszącej prawo przysługujące dłużnikowi. Tym zakresem nie jest objęte obciążenie nieruchomości przez dłużnika po jej zajęciu z sankcją nieważności, przyjętą w art. 930 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. Inną sankcję stosuje się do wpisania hipoteki przymusowej po zajęciu nieruchomości (zob. art. 930 § 3 zdanie drugie k.p.c.). Wobec tego, literalnie rzecz ujmując konstytutywny wyrok sądu stwierdzający obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej przenoszącej własność nieruchomości nie miałby charakteru rozporządzenia tą nieruchomością.
Podobnie Sąd Najwyższy ocenił zmianę stanu prawnego nieruchomości spowodowaną orzeczeniem sądu wydanym na skutek podziału majątku wspólnego, działu spadku lub zniesienia współwłasności nieruchomości przyjmując w wyroku z dnia 1 grudnia 1977 r. (I CR 409/77) w zmiany te nie mają charakteru rozporządzenia nieruchomością w rozumieniu art. 939 k.p.c.
W uchwale z dnia 19 grudnia 1980 r. ( III CZP 65/80) Sąd Najwyższy przyjął dalej idące zapatrywanie, że art. 930 k.p.c. nie ma zastosowania do nieruchomości, której jednym ze współwłaścicieli był dłużnik, a która orzeczeniem sądu znoszącym współwłasność przyznana została na wyłączną własność współwłaścicielowi nie będącemu dłużnikiem, chociażby orzeczenie sądowe wydane zostało w uwzględnieniu zgodnego wniosku uczestników postępowania po zajęciu tej nieruchomości.
Dokonując wykładni pojęcia „rozporządzenie nieruchomością” w rozumieniu art. 930 § 1 k.p.c. nie można poprzestać tylko na wykładni językowej. Równie istotne jest uwzględnienie roli tego przepisu jaką pełni w obrocie prawnym. Ma przede wszystkim chronić wierzyciela przed pokrzywdzeniem go przez dłużnika. Dlatego pojęcie "rozporządzenie" należy wykładać szerzej i objąć nim także zmiany w stanie prawnym nieruchomości powstałe na skutek wyroku sądowego zastępującego oświadczenie woli dłużnika rozporządzającego własnością nieruchomości. Dotyczy to zarówno wyroku sądu stwierdzającego obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej jak również zmiany stanu prawnego nieruchomości związanej z zawarciem umowy, kiedy wyrok sądu zastąpił jedynie oświadczenie woli dłużnika (art. 64 k.c.) a do zawarcia umowy niezbędne było oddzielne złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę (tak też SA w Łodzi w wyroku z dnia 14.05.2014 r. I ACa 1462/13, w którym przyjęto, że nabycie własności nieruchomości w rozumieniu art. 930 § 1 k.p.c. obejmuje również nabycie tego prawa na mocy wyroku sprawy wydanego na podstawie art. 231 § 1 k.c.). Brak jest podstaw do eliminacji tych zdarzeń prawnych z hipotezy art. 930 k.p.c. tylko dlatego, że dłużnik uchylał się od dobrowolnego spełnienia świadczenia polegającego na złożeniu odpowiedniego oświadczenia woli, które bez wątpienia mogło być uznane za czynność prawną rozporządzalną.
W każdym przypadku, nawet przy konstytutywnym wyroku stwierdzającym obowiązek zawarcia umowy, źródłem nałożonego na strony obowiązku jest ich czynność prawna. W rozpoznawanej sprawie źródłem tym jest umowa przedwstępna zawarta w formie notarialnej, która uprawniała powoda do dochodzenia zawarcia umowy przyrzeczonej. Odmienna wykładnia zwrotu „rozporządzenie” prowadziłaby do istotnego naruszenia pozycji prawnej wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym skierowanym do nieruchomości tylko dlatego, iż oświadczenie woli dłużnika zastąpił wyrok sądu. Naruszenie to jest szczególnie widoczne w przypadku, kiedy bierna postawa dłużnika stwarza podstawy do wydania wyroku zaocznego w sprawie o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej.
Wyrok SN z dnia 29 września 2017 r., V CSK 2/17
Standard: 10844 (pełna treść orzeczenia)