Szkoda całkowita - nieopłacalność naprawy samochodu

Według art. 363 § 1 k.c., naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Od woli poszkodowanego zależy, czy i w jakim zakresie wypłacone mu przez ubezpieczyciela odszkodowanie przeznaczy na naprawę samochodu. Nie sposób konstruować w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej po stronie poszkodowanego „roszczenia o koszty naprawy” w miejsce ogólnego obowiązku naprawienia szkody.

W sytuacji gdy obowiązek naprawienia szkody obciąża ubezpieczyciela, treścią świadczenia tego ubezpieczyciela, wynikającego z umowy ubezpieczenia OC, nie jest przywrócenie pojazdu do stanu sprzed wypadku, ale naprawienie szkody powstałej w majątku poszkodowanego, wywołanej uszkodzeniem lub zniszczeniem pojazdu. Ubezpieczyciel z tytułu odpowiedzialności gwarancyjnej wypłaca poszkodowanemu świadczenie pieniężne w granicach odpowiedzialności posiadacza lub kierowcy pojazdu mechanicznego (art. 822 § 1 k.c.). Suma pieniężna wypłacona przez zakład ubezpieczeń nie może być wyższa od poniesionej szkody (art. 824 1 § 1 k.c.) i przede wszystkim na tym tle zachodzi potrzeba oceny, czy koszt restytucji jest dla zobowiązanego nadmierny (art. 363 § 1 zdanie drugie k.c.).

Przysługujące poszkodowanemu na podstawie art. 363 § 1 zd. 1 k.c. prawo wyboru sposobu naprawienia szkody może przy tym doznać ograniczenia wynikającego ze zdania drugiego tego przepisu w sytuacji, gdy naprawa pojazdu jest ekonomicznie nieopłacalna lub niemożliwa.

Przyjmuje się, że nieopłacalność naprawy, będąca przesłanką wystąpienia tzw. szkody całkowitej, ma miejsce wówczas, gdy jej koszt przekracza wartość pojazdu sprzed wypadku.

Za ugruntowany w orzecznictwie należy uznać pogląd, że koszt naprawy uszkodzonego w wypadku komunikacyjnym pojazdu, nieprzewyższający jego wartości sprzed wypadku, nie jest nadmierny w rozumieniu art. 363 § 1 zdanie drugie k.c. Powyższe stanowisko ma oparcie w jednolitym orzecznictwie Sądu Najwyższego (m.in. w orz. z dnia 1 września 1970 r., II CR 371/70, z dnia 3 lutego 1971 r., III CRN 450/70, z dnia 20 lutego 1981 r., I CR 17/81, z dnia 13 grudnia 1988 r., I CR 280/88, z dnia 29 stycznia 2002 r., V CKN 682/00, z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 903/00 oraz z dnia 11 czerwca 2003 r., V CKN 308/01).

Gdy przypisuje się zobowiązanemu powinność świadczenia umożliwiającego wyremontowanie samochodu, czyni się to z zastrzeżeniem, że chodzi o koszty celowe, ekonomicznie uzasadnione. W sytuacji zatem, gdy koszt naprawy samochodu jest wyższy od jego wartości w stanie nieuszkodzonym, naprawa pojazdu jest nieuzasadniona ekonomicznie, a roszczenie poszkodowanego ogranicza się do kwoty odpowiadającej różnicy wartości samochodu sprzed i po wypadku (por. wyrok SNz dnia 20 lutego 2002 roku w sprawie o sygn. akt V CKN 903/00). W takiej sytuacji świadczenie pieniężne należne poszkodowanemu może mieć wartość niższą aniżeli wartość świadczenia polegającego na przywróceniu stanu poprzedniego.

Wyrok SO w Sieradzu z dnia 22 marca 2017 r., I Ca 80/17

Standard: 10344 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli nie istnieją przesłanki wyłączające żądanie poszkodowanego przywrócenia stanu poprzedniego w postaci wyremontowanego pojazdu, zobowiązany do odszkodowania nie może mu narzucić innej formy odszkodowania polegającej w szczególności na tym, by poszkodowany zlikwidował uszkodzony pojazd i poprzestał na odszkodowaniu w postaci różnicy między wartością samochodu przed wypadkiem a ceną uzyskaną z likwidacji (tzw. szkoda całkowita). (wyrok SN z dnia 29 stycznia 2002 r., V CKN 682/00).

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, iż nadmierność trudności lub kosztów w przywróceniu do stanu poprzedniego powinna być oceniana indywidualnie w każdym przypadku, z uwzględnieniem interesów ekonomicznych obu stron. Obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego może oznaczać dla zobowiązanego większe wydatki, niż wynosi wysokość szkody, gdyż ochrona uzasadnionego interesu poszkodowanego powinna mieć priorytet. Jednak dłużnik nie jest zobowiązany ponosić nakładów, które są nieproporcjonalne do oczekiwanych rezultatów. Jeżeli koszty naprawy samochodu po wypadku przekraczają wartość samochodu sprzed tego zdarzenia, w stopniu, który uzasadnia uznanie naprawy za nieopłacalną, celowe i uzasadnione jest odstąpienie od przywrócenia do stanu poprzedniego. Sytuacja taka określana jest terminem szkody całkowitej.

Powstaje ona wówczas, gdy pojazd uległ zniszczeniu w takim stopniu, że nie nadaje się do naprawy albo, gdy koszty naprawy przekroczyłyby wartość pojazdu w dniu likwidacji szkody. W sytuacji, gdy zaistniały przesłanki do orzeczenia w pojeździe szkody całkowitej wówczas odszkodowanie wypłacane w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ustalane jest metodą dyferencyjną. Metoda ta polega na ustaleniu wysokości odszkodowania poprzez pomniejszenie wartości pojazdu w stanie przed uszkodzeniem - o wartość pozostałości (wrak pojazdu, wyrok SA w Katowicach z dnia 12 lutego 1992 r., I ACr 30/92).

Wyrok SO w Olsztynie z dnia 21 stycznia 2016 r., IX Ca 781/15

Standard: 61115 (pełna treść orzeczenia)