Wyrok z dnia 1981-02-20 sygn. I CR 17/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 17/81

Wyrok z dnia 20 lutego 1981 r.

Jeżeli poszkodowany wybrał przywrócenie stanu poprzedniego przez naprawę uszkodzonego pojazdu, świadczenia zakładu ubezpieczeń przewidziane w § 16 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 46, poz. 274 z późn. zm.) obejmują pełny koszt naprawy uszkodzeń spowodowanych wypadkiem, pomniejszony o kwotę odpowiadającą wzrostowi wartości pojazdu w następstwie naprawy w stosunku do jego wartości w dniu wypadku, jeżeli taki wzrost nastąpił.

Świadczenie z tytułu zwrotu kosztów naprawy nie jest natomiast ograniczone wysokością ceny państwowej, za jaką poszkodowany nabył swój pojazd.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Ignatowicz. Sędziowie SN: S. Rudnicki (sprawozdawca), T. Bukowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Krzysztofa I. przeciwko Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń, VI Inspektorat w W., i Helenie L. o zapłatę, na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 16 lipca 1980 r.

uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo o zasądzenie kwoty zł 50.579 z odsetkami, rozstrzygającej o kosztach procesu i orzekającej o opłatach sądowych należnych od powoda, przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Wojewódzkiemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach instancji rewizyjnej.

Uzasadnienie

Zasądzając zaskarżonym wyrokiem od pozwanych na rzecz powoda odszkodowanie za szkody wyrządzone w wyniku zderzenia samochodu powoda z samochodem Gabriela L. Sąd Wojewódzki oddalił powództwo w części dotyczącej zwrotu wydatków na remont samochodu (zł 50.579). Sąd Wojewódzki uzasadnił swoje rozstrzygnięcie w tej części tym, że pozwany Zakład Ubezpieczeń dokonał wypłaty na rzecz powoda kwoty zł 143.496 stanowiącej wartość samochodu w dniu wypadku, powód nie może więc domagać się odszkodowania w kwocie przekraczającej tę wartość.

Od tego wyroku w części oddalającej powództwo o zł 50.579 powód wniósł rewizję, domagając się jego zmiany i zasądzenie tej kwoty. Rewizja oparta jest na podstawie naruszenia prawa materialnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozstrzygnięcie sporu sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy świadczenia przysługujące posiadaczowi pojazdu mechanicznego z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na podstawie przepisu § 16 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 46, poz. 274 z późn. zm.), związane z naprawą powypadkową pojazdu, ograniczają się do wysokości różnicy między ceną państwową pojazdu pomniejszoną o sumę odpowiadającą stawce amortyzacyjnej 0,76 zł za 1 km) pomnożonej przez liczbę przebytych kilometrów. Innymi słowy zachodzi pytanie, czy zakład ubezpieczeń obowiązany jest do zwrotu kosztów naprawy pojazdu przekraczających jego cenę zbytu ustaloną dla tego typu pojazdu (cenę sztywną). Odpowiedź na to pytanie zawiera przepis § 16 ust. 1 cyt. rozporządzenia, z którego wynika, że: 1) przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna posiadacza lub kierowcy pojazdu mechanicznego, 2) zakres ubezpieczenia sięga tak daleko, jak odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego, nie ma bowiem w tym względzie żadnych ograniczeń, wskutek których odszkodowanie ubezpieczeniowe byłoby niższe od odszkodowania ustalonego według zasad ogólnych (art. 361 k.c.). Odmiennie niż w wypadku ustalenia szkody przy ubezpieczeniu autocasco, gdzie istnieją ograniczenia odszkodowania ubezpieczeniowego (w § 25 i 26 cyt. rozporządzenia oraz w przepisach zarządzenia Ministra Finansów wydanego na podstawie upoważnienia z § 40 ust. 2 rozporządzenia). Zasady te jednakże dotyczą tylko ubezpieczenia autocasco i nie mogą być stosowane przy ustalaniu odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, jak to już wyjaśnił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 1.XII.1976 r. II CR 496/76 (OSNCP 1977, z. 7, poz. 119).

Z zasady, iż zakład ubezpieczeń odpowiada z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w takim zakresie, w jakim odpowiada posiadacz lub kierowca pojazdu mechanicznego, wynika, że ocena roszczeń odszkodowawczych poszkodowanego następuje na podstawie odpowiednich przepisów prawa cywilnego określających, do jakich świadczeń byłby obowiązany posiadacz lub kierowca samochodu, który spowodował wypadek. Zakres odszkodowania określa art. 361 k.c. wiążąc je z normalnymi następstwami działania, z którego szkoda wynikła (§ 1), i z powstaniem strat, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2). Sposób odszkodowania natomiast reguluje art. 363 k.c. stanowiąc, że naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (§ 1).

Jeżeli poszkodowany wybrał przywrócenie stanu poprzedniego przez naprawę uszkodzonego pojazdu, świadczenia zakładu ubezpieczeń przewidziane w § 16 ust. 1 cyt. rozporządzenia obejmują pełny koszt naprawy uszkodzeń spowodowanych wypadkiem, pomniejszony o kwotę odpowiadającą wzrostowi wartości pojazdu w następstwie naprawy w stosunku do jego wartości w dniu wypadku, jeżeli taki wzrost nastąpił. Gdyby bowiem miało to miejsce, wtedy zgodnie z obowiązującą zasadą potrącania korzyści i szkody poszkodowany nie powinien wzbogacić się wskutek naprawy powypadkowej swego pojazdu nie tylko przywracającej go do poprzedniego stanu, ale i podwyższającej jego wartość w porównaniu ze stanem z dnia wyrządzenia szkody. Na przeszkodzie temu stoi bowiem kompensacyjny charakter odszkodowania. Skoro granicą świadczeń zakładu ubezpieczeń określonych w § 16 ust. 1 rozporządzenia jest odpowiedzialność posiadacza lub kierowcy pojazdu, to wspomniane zasady stosuje się także między poszkodowanym a zakładem ubezpieczeń. Nie zawsze jednak naprawa uszkodzonego pojazdu powoduje wzrost jego wartości w porównaniu z dniem wyrządzenia szkody, niejednokrotnie bowiem pojazd pomimo remontu nie odzyskuje swojej pełnej wartości. Dlatego wyjaśnienie sprawy w tym względzie należy do Sądu, chodzi bowiem o ustalenie jednego z elementów odszkodowania. Świadczenie z tytułu zwrotu kosztów naprawy nie jest natomiast ograniczone wysokością ceny państwowej, za jaką poszkodowany nabył swój pojazd. Przede wszystkim bowiem, jak już wyżej wspomniano, nie ma przepisów, które by tego rodzaju ograniczenie przewidywały, a ponadto także i okoliczności faktyczne nie mogłyby tego uzasadnić. Zaakceptowanie takiego rozwiązania pozostawałoby w sprzeczności z zakresem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń określonym w § 16 ust. 1 rozporządzenia. Konsekwencje praktyczne takiej wykładni byłyby krzywdzące zarówno dla poszkodowanego wskutek różnicy cen urzędowych i wolnorynkowych oraz ograniczonej podaży samochodów w handlu uspołecznionym, jak też dla posiadacza lub kierowcy, którego odpowiedzialność byłaby dalej idąca aniżeli odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń wobec poszkodowanego. Trzeba mieć na uwadze, że poszkodowany ma zwykle interes w tym, żeby po wypadku wyremontować uszkodzony samochód, gdyż w obecnej sytuacji rynkowej w handlu uspołecznionym nie ma gwarancji, czy, kiedy i jaki samochód będzie mógł nabyć. Toteż tylko w wypadku, gdyby koszty naprawy miały przekraczać wolnorynkowe ceny samochodów danego typu, można byłoby uznać, że upieranie się poszkodowanego przy nieopłacalnej naprawie stanowiłoby rodzaj szykany w stosunku do zobowiązanego pociągającej za sobą dla niego nadmierne koszty, wskutek czego roszczenie poszkodowanego ograniczałoby się do drugiej formy odszkodowania: do świadczenia w pieniądzu. Taka wykładnia wymienionych wyżej przepisów prawa jest wyrazem ukształtowanej już linii orzecznictwa Sądu Najwyższego, według której w podobnych sytuacjach obowiązuje z reguły zasada pełnego odszkodowania (por. orzeczenia: z dnia 1.IX.1970 r. II CR 371/70, OSNCP 1971, z. 5, poz. 93, z dnia 3.II.1971 r. III CRN 450/70, OSNCP 1971, z. 11, poz. 205, z dnia 9.XI.1978 r. II CR 519/78 OSNCP 1979, z. 9, poz. 171).

Jakkolwiek Sąd Wojewódzki nie uzasadnił, z jakich przyczyn oddalił powództwo w części dotyczącej kosztów naprawy, to jednak najwidoczniej uczynił to dlatego, że podzielił stanowisko strony pozwanej i wyszedł z założenia, że urzędowa cena samochodów tego typu musi stanowić górną granicę odszkodowania ubezpieczeniowego. Skoro jednak pogląd ten okazał się nieuzasadniony, a dla rozstrzygnięcia sprawy niezbędne jest uzupełnienie postępowania dowodowego w celu ustalenia, czy koszty naprawy podniosły wartość samochodu według stanu z dnia wypadku, przeto Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok na podstawie art. 388 § 1 k.p.c. i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

OSNC 1981 r., Nr 10, poz. 199