Zakwaterowanie funkcjonariuszy i ich rodzin po zwolnieniu ze służby

Zamieszkiwanie lokali pozostających w dyspozycji organów podległych MSW reguluje ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. 2016 poz. 1782) oraz ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. 2016 nr 0 poz. 708,) dalej również jako ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym. Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy o Policji policjantowi w służbie stałej przysługuje prawo do lokalu mieszkalnego w miejscowości, w której pełni służbę, lub w miejscowości pobliskiej, z uwzględnieniem liczby członków rodziny oraz ich uprawnień wynikających z przepisów odrębnych. Jak wyjaśnia art. 89 ustawy o Policji członkami rodziny policjanta, których uwzględnia się przy przydziale lokalu mieszkalnego, są pozostający z policjantem we wspólnym gospodarstwie domowym: małżonek, dzieci (własne lub małżonka, przysposobione lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej) pozostające na jego utrzymaniu, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 25 lat życia, rodzice policjanta i jego małżonka będący na jego wyłącznym utrzymaniu lub jeżeli ze względu na wiek albo inwalidztwo, albo inne okoliczności są niezdolni do wykonywania zatrudnienia; za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

Na mocy art. 29 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariusze zwolnieni ze służby, uprawnieni do policyjnej emerytury lub renty, mają prawo do lokalu mieszkalnego będącego w dyspozycji odpowiednio ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub podległych im organów, albo Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Agencji Wywiadu, Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Szefa Służby Wywiadu Wojskowego w rozmiarze przysługującym im w dniu zwolnienia ze służby. Do mieszkań tych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące lokali mieszkalnych dla funkcjonariuszy.

Powódka do katalogu osób wymienionych w wyżej cytowanych przepisach nie należy, ponieważ w 1985 r. rozwiodła się z ówczesnym funkcjonariuszem MO J. W., Nie oznacza to jednak, iż zajmuje przedmiotowy lokal w sposób bezprawny. Na podstawie przepisów wykonawczych przysługuje jej uprawnienie do zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu. Obecnie zgodnie z § 8 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału, opróżniania i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz przydziału i opróżniania kwater przeznaczonych dla policjantów (Dz.U. 2005 nr 105 poz. 884) ,,były małżonek policjanta rozwiedzionego pozostaje w przydzielonym lokalu mieszkalnym do czasu uzyskania lub nabycia przez niego innego lokalu mieszkalnego albo domu”. Wcześniej niemal identyczną regulacje zawierał § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału, opróżniania i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz przydziału i opróżniania tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów (Dz.U. 2001 nr 131 poz. 1469). Przed powyższym rozporządzeniem obowiązywało zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 września 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału, opróżniania i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów (M.P. 1997 nr 76 poz. 707), które w § 12 ust. 1 stanowiło, iż były małżonek policjanta rozwiedzionego pozostaje w przydzielonym lokalu mieszkalnym do czasu uzyskania (nabycia) przez niego innego lokalu mieszkalnego (domu)”, podobnie jak wcześniej zarządzenie nr 82 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 listopada 1974 r. (Dz. Urz. MSW Nr 6, poz. 20 ze zm.) i następnie zarządzenie nr 10 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 lutego 1988 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału i opróżniania lokali mieszkalnych i tymczasowych kwater będących w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych lub podległych mu organów oraz norm zaludnienia i wysokości czynszu najmu tych lokali (Dz. Urz. MSW Nr 2, poz. 7) wydane w wykonaniu ustawy z dnia o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej PRL (Dz. U. Nr 38, poz. 181) i wcześniej ustawy o służbie Milicji Obywatelskiej (Dz. U. 1959, Nr 12, poz. 69).

Sąd podziela stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lutego 2014 roku, iż ,,członkowie rodziny policjanta korzystają jedynie z pochodnego prawa do współzamieszkiwania, wynikającego z powiązań rodzinnych z policjantem - najemcą. Ze względów społecznych prawo współzamieszkiwania zostało zastrzeżone także dla rozwiedzionego małżonka policjanta, mimo, że rodzinnoprawne podstawy do zajmowania przez niego policyjnego lokalu służbowego odpadły. Bez wątpienia uprawnienia małżonka, a tym bardziej byłego małżonka policjanta, do lokalu są znacznie słabsze niż policjanta, ale jest to skutkiem charakteru i przeznaczenia lokalu” (wyrok z dnia 11 lutego 2004 r., sygn. akt I CK 200/03, legalis nr 66903)

Reasumując pozwany jest właścicielem przedmiotowego lokalu, ale prawo do jego dysponowania przysługuje od 1960 r. organom podległym MSW. Obecnie jest to Komendant Stołecznej Policji. Powódka nie ma tytułu prawnego do przedmiotowego lokalu o charakterze administracyjno czy cywilnoprawny a ma jedynie uprawnienie, zakorzenione w przepisach wykonawczych do ustawy o Policji.

Do powyższego stanu należało odnieść żądanie powódki, iż na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 733 dalej jako ustawa o ochronie praw lokatorów) istnieje stosunek najmu między nią a pozwanym. Na mocy powyższego przepisu osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego do dnia wejścia w życie ustawy przez okres nie krótszy niż 10 lat wstępuje z mocy prawa w stosunek najmu tego lokalu po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli właściciel nie wniesie w tym okresie powództwa o nakazanie tej osobie przez sąd opróżnienia lokalu lub jeżeli w tym samym terminie nie wniesiono powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku najmu.

Spór w niniejszej sprawie koncertował się wokół tego, czy w niniejszej sprawie doszło do nawiązania stosunku najmu między stroną powodową a pozwaną niezależnie od uprawnienia przysługującego powódce w oparciu o wyżej wskazane przepisy resortowe, w tym przede wszystkim czy doszło do nawiązania stosunku najmu w oparciu o art. 30 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów mieszkaniowym zasobie gminy i zamianie kodeksu cywilnego (Dz. U. 2016, 1610 t.j, zwana w dalszej części uzasadnienia ustawą o ochronie praw lokatorów).

W ocenie Sądu rację trzeba przyznać stronie pozwanej, iż wskazany przepis nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie do lokalu objętego sporem z uwagi na pozostawanie go w dyspozycji komendy Stołecznej Policji. W pierwszej kolejności wskazać trzeba na art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, który stanowi, że ,,do lokali będących w dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podległych mu organów, do lokali będących w dyspozycji jednostek organizacyjnych Służby Więziennej oraz do lokali pozostających i przekazanych do dyspozycji Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefa Agencji Wywiadu, przepisy ustawy stosuje się, jeżeli przepisy odrębne dotyczące tych lokali nie stanowią inaczej”.

Zawarcie powyższej regulacji wynika z odmiennego celu przeznaczenia mieszkań pozostających w dyspozycji MSW lub organów jego podległych. Uzasadnione jest to potrzebami służby poszczególnych formacji mundurowych, które muszą dysponować odpowiednią liczbą lokali służbowych w przypadku przeniesień służbowych funkcjonariuszy.

Powyższa odrębność lokali pozostających w dyspozycji MSW i organów podległych była dostrzegana przez orzecznictwo również w czasie obowiązywania ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe. Jak wskazał Sąd Najwyższy ,,przepis art. 9 ust. 3 pr. lok., z mocy którego oboje małżonkowie są najemcami mieszkania, chociażby przydział lokalu nastąpił na rzecz jednego z nich, ma zastosowanie w razie przydziału mieszkania "pozostającego w dyspozycji terenowych organów administracji państwowej", a zatem należącego do kategorii prawnej lokali podlegających szczególnemu trybowi najmu, w której decyzję o przydziale wydają wskazane organy. Wymieniony przepis nie dotyczy zatem kategorii mieszkań przydzielonych dla funkcjonariuszy MO, w której decyzję o przydziale mieszkania wydają organy spraw wewnętrznych wskazane w § 11 zarządzenia nr 82 MSW i która obejmuje lokale pozostające w dyspozycji jednostek tego resortu (§ 3 zarządzenia)” (uchwała z dnia 16 listopada 1979 r., sygn. akt III CZP 25/79, legalis nr 21741, wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 28 stycznia 2009 roku I OSK 81/08)

Obecnie kwestia stosowania przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów do lokali pozostających w dyspozycji MSW i organów podległych została rozstrzygnięta w orzecznictwie administracyjnym. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, iż ,,zasady przydziału i opróżniania lokali mieszkalnych pozostających w dyspozycji organów Policji regulują przepisy ustawy o Policji oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 maja 2005 r., które mają charakter przepisów odrębnych w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. Przepisy te w sposób odrębny, uzasadniony potrzebami służby, regulują powstanie uprawienia do zajmowania lokalu mieszkalnego pozostającego w dyspozycji organów Policji i nie przewidują możliwości wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu przez osoby zajmujące taki lokal bez tytułu prawnego”. . Do spraw związanych lokalami mieszkalnymi przeznaczonymi do dyspozycji ministra spraw wewnętrznych lub podległych mu organów nie stosuje się przepisów Kodeksu cywilnego oraz ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.). (wyr. z dnia 23 listopada 2010 r., sygn. akt I OSK 837/10, legalis nr 325520).

W ocenie Sądu w świetle powyższego do lokali mieszkalnych pozostającego w dyspozycji organów Policji nie ma zastosowania art. 30 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, co znajduje potwierdzenie także w orzecznictwie. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt III SA/Kr 343/10, legalis nr 459096, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 4 lipca 2012 roku , (...) SA.KR (...)).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela poglądy wyrażone w powyższych orzeczeniach. Zgodnie z nim przyjąć należy, iż ustawa o Policji w zakresie uregulowania kwestii mieszkań służbowych jest lex specialis w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów w stosunku do ustawy o ochronie praw lokatorów i tym samym wyłącza możliwość zastosowania art. 30 tejże ustawy.

Podkreślić należy również, iż nie sposób uznać, by powódka jako osoba uprawniona do zamieszkiwania w lokalu z mocy prawa- § 8 cytowanego wyżej rozporządzenia MSW jak również uprzednio obowiązujących w tym zakresie rozporządzeń stanowiących przepisy wykonawcze do ustawy o Policji i zarządzeń wydanych w oparciu o przepisy ustawy o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej PRL (Dz. U. Nr 38, poz. 181), była osobą zajmującą lokal bez tytułu prawnego w rozumieniu art. 30 ustawy o ochronie praw lokatorów, co również wykluczało uznanie, iż wstąpiła w stosunek najmu tego lokalu w terminie w tym przepisie przewidzianym.

Wyrok SR dla Warszawy Mokotowa z dnia 03 lutego 2017 r., XVI C 838/16

Standard: 9789 (pełna treść orzeczenia)