Nietrzeźwość, odurzenie, nałogi a wymiar kary

Sprawca, który nadużywa alkoholu i wprowadza się dobrowolnie w stan upojenia prostego, znając skutki spożywania alkoholu, działa na własne ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej. Jest bowiem oczywiste (por. jednolita linia SN - np. postanowienie SN z 05.06.2013 r., III KK 443/12), że w świetle art. 31 § 3 k.k. stan nietrzeźwości nie wyłącza odpowiedzialności karnej, ani nawet nie uprawnia do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albowiem - nawet jeżeli prowadziłby do wyłączenia lub znacznego ograniczenia poczytalności - to, co do zasady, będzie on uznany za zawiniony przez sprawcę (tzw. wina na przedpolu czynu zabronionego).

Przepisów art. 31 § 1 i 2 k.k. nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć. Regulacja ta przesuwa winę na przedpole czynu zabronionego i jest w istocie motywowana ochronną funkcją prawa karnego i uzależnia odpowiedzialność od zawinionego upojenia się alkoholem lub odurzenia innym środkiem, polegającego na tym, że sprawca przewidywał, iż doprowadzi się do takiego stopnia upojenia, albo przynajmniej mógł to przewidzieć.

W praktyce przyjmuje się, że dorosły i w pełni poczytalny człowiek, konsumując w dużych ilościach alkohol (lub zażywając środki odurzające), ma możność i powinność przewidywania takich następstw (por. wyrok SN z 20.05.1976 r., III KR 75/76).

Stan nietrzeźwości oskarżonego żadną miarą nie mógł służyć jako element świadczący o braku zdolności oceny działania, czy przewidzenia jego skutków (patrz treść przepisu art. 31 § 3 k.k.), względnie też stanowić istotnej okoliczności łagodzącej.

Zaakceptowanie odmiennego stanowiska prowadziłoby do tego, że każda osoba zamierzająca dokonać przestępstwa, najpierw wprawiałaby się w stan nietrzeźwości, by później móc się na ów stan powołać, jako element, który wyłączał możliwość przypisania jej działaniu znamion racjonalności.

Popełnienie przestępstwa pod wpływem alkoholu jest zawsze uznawane za okoliczność obciążającą i tak też było w niniejszej sprawie.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 września 2017 r., II AKa 106/17

Standard: 10201 (pełna treść orzeczenia)