Wyrok z dnia 1974-11-15 sygn. V KR 315/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KR 315/74

Wyrok z dnia 15 listopada 1974 r.  

Oceniając wpływ stanu nietrzeźwości sprawcy na wymiar kary, sądy powinny pamiętać, że alkohol jest często czynnikiem kryminogennym, zwłaszcza w wypadku przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. W takich sytuacjach ów stan nietrzeźwości sprawcy stanowić powinien w zasadzie okoliczność obciążającą.

Przewodniczący: sędzia W. Żebrowski. Sędziowie: M. Budzianowski, M. Szczepański (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Rother.  

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Janiny B., oskarżonej z art. 148 § 1 k.k., z powodu rewizji wniesionej przez oskarżoną i przez prokuratora od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 6 czerwca 1974 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że wymierzoną oskarżonej Janinie B. karę pozbawienia wolności podwyższył do lat 12 (...).  

Uzasadnienie  

Sąd pierwszej instancji rozważył zagadnienie możliwości zakwalifikowania czynu oskarżonej z art. 148 § 2 k.k., przyjmując, że zabiła ona Alojzego Z. pod pływem silnego wzburzenia, i nawet powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego, ale trafnie co do zasady odrzucając ową możliwość powołał argumenty, które nie w pełni są zasadne. W myśl art. 148 § 2 k.k. do przyjęcia, że sprawca zabójstwa działał w stanie silnego wzburzenia, niezbędne jest ustalenie, iż w chwili czynu (zabójstwa) znajdował się on w stanie silnego wzburzenia, to jest afektu fizjologicznego, który charakteryzuje się tym, że emocja góruje nad intelektem w sposób decydujący i wpływa na wolę sprawcy, który bez afektu zabójstwa by nie popełnił. Ponadto - odmiennie niż to ujmował art. 225 § 2 k.k. z 1932 r. - konieczne jest, aby powstanie owego silnego wzburzenia było usprawiedliwione okolicznościami. Innymi słowy - chodzi o to, że na psychikę sprawcy musi działać przyczyna, która usprawiedliwia powstanie owego afektu, w którym sprawca popełnia zabójstwo. Taka wykładnia silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami niejednokrotnie znalazła wyraz w publikowanych orzeczeniach Sądu Najwyższego zawierających wykładnię art. 148 § 2 k.k. (por. np. OSNKW 1972, poz. 124 i OSNKW 1973, poz. 78). Natomiast w wyroku z dnia 7 czerwca 1972 r. (OSNKW 1972, poz. 175)

Sąd Najwyższy wskazał, że stan nietrzeźwości jako podłoże silnego wzburzenia: "(...) nigdy nie może być podciągnięty pod pojęcie okoliczności usprawiedliwiających", co oczywiście nie oznacza wyłączenia kwalifikacji z art. 148 § 2 k.k. wobec sprawcy, który znajdował się w stanie nietrzeźwości, ale u którego nie stan nietrzeźwości, ale inna przyczyna spowodowała powstanie stanu silnego wzburzenia. Na tle powyższej wykładni art. 148 § 2 k.k. należy więc rozważyć, czy materiał dowodowy daje podstawę do uznania, że oskarżona Janina B. zabójstwa Alojzego Z. dokonała w stanie silnego wzburzenia w rozumieniu art. 148 § 2 k.k. Negatywna odpowiedź na to pytanie wynika z następujących przesłanek: W krytycznym dniu oskarżona piła alkohol razem z Alojzym Z., od którego otrzymała prawie wszystkie pieniądze otrzymane przez Alojzego Z. za wynajęcie mieszkania. W czasie libacji w domu oskarżonej doszło między nią a pokrzywdzonym do różnicy zdań co do dalszego picia wódki, przy czym wbrew wywodom rewizji nie tylko pokrzywdzony był agresywny, ale także i oskarżona, która w pewnym momencie chwyciła nóż i powiedziała, że jeżeli pokrzywdzony nie usiądzie, to zada mu cios owym nożem. Wynika z tego, że pomiędzy nietrzeźwą oskarżoną a nietrzeźwym pokrzywdzonym powstał zwykły spór o dalsze picie wódki, przy tym należy podkreślić, że z obu stron padały wulgarne słowa i że w tym sporze, niewątpliwie pod wpływem alkoholu, który miał decydujący wpływ na działanie oskarżonej, doszło do zadania ciosu.

W konsekwencji należy przyjąć, że z bezbłędnie ustalonego stanu faktycznego wynika, iż nie sposób przyjąć, aby u oskarżonej istniało silne wzburzenie, a gdyby nawet uznać jej stan za wypełniający cechy silnego wzburzenia, to do zastosowania art. 148 § 2 k.k. stałaby na przeszkodzie niemożność uznania, że inna przyczyna, poza alkoholem, wywołała ten afekt. Przytoczone w rewizji argumenty o złym stosunku Alojzego Z. do oskarżonej i narastaniu przyczyn do afektu należy uznać za chybione w świetle ustaleń co do przebiegu pożycia między nimi, a zwłaszcza tego, że obie strony charakteryzował podobny sposób bycia i życia. W żadnym razie - uwzględniając rzeczywisty przebieg współżycia między stronami - nie można uznać, że chodzi tu o sytuację, kiedy - jak to wywodzi rewizja oskarżonej - odpowiada na podstawie art. 148 § 2 k.k. "żona maltretowana przez męża pijaka, która w porywie rozpaczy uderza go w głowę siekierą, godząc się na zadanie śmierci". W przytoczonym wyżej przykładzie bowiem następuje silne wzburzenie usprawiedliwione okolicznościami, a ponadto brak jest elementu nietrzeźwości jako podłoża owego wzburzenia. Z powyższych względów rewizję oskarżonej co do kwalifikacji prawnej uznano za nietrafną. II. Co do wymiaru kary Sąd pierwszej instancji wymierzył oskarżonej karę w wysokości minimum ustawowego zagrożenia przewidzianego w art. 148 § 1 k.k., całkowicie pomijając istniejące w sprawie okoliczności, które należą do wpływających na zaostrzenie kary. Należy bowiem powołać się na stan nietrzeźwości oskarżonej. Oceniając wpływ stanu nietrzeźwości sprawcy na wymiar kary, sądy powinny pamiętać, że alkohol jest często czynnikiem kryminogennym, zwłaszcza w wypadku przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. W takich sytuacjach ów stan nietrzeźwości sprawcy stanowić powinien w zasadzie okoliczność obciążającą, przy czym przy tej ocenie istotne znaczenie mają osobowość sprawcy i okoliczności popełnienia czynu. Z tym łączy się następna okoliczność obciążająca,. także całkowicie pominięta przez sąd pierwszej instancji, a mianowicie ujemna opinia o oskarżonej z miejsca zamieszkania; z opinii tej między innymi wynika, że oskarżona nadużywała alkoholu, że w jej mieszkaniu odbywały się libacje, kończące się awanturami w godzinach nocnych. Z opinii tej wynika także, że oskarżona nie wywiązywała się należycie z obowiązków matki. Te okoliczności, pominięte przez sąd pierwszej instancji z obrazą art. 50 § 2 k.k. oraz art. 357 i 372 § 2 k.p.k., zadecydowały - w zestawieniu z okolicznościami omówionymi w zaskarżonym wyroku, z wyjątkiem błędnego traktowania przez sąd pierwszej instancji okoliczności należących do istoty czynu określonego w art. 148 § 1 k.k. jako okoliczności obciążających - o uznaniu zarzutu i wniosku rewizji prokuratora za zasadne i wymierzeniu oskarżonej kary 12 lat pozbawienia wolności (art. 387 pkt 4 i 386 k.p.k.).

OSNKW 1975 r., Nr 2, poz. 24