Uchylenie się od skutków oświadczenia złożonego pod wpływem błędu i groźby
Uchylenie się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia (art. 88 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Błąd w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego jest wadą oświadczenia woli powodującą względną nieważność czynności prawnej, czyli jej wzruszalność. Przy czym - co wymaga podkreślenia - uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu dokonuje się na drodze pozasądowej. Jeżeli więc wadliwe oświadczenie woli zostało złożone innej osobie, to wówczas, zgodnie z art. 88 § 1 k.c., uchylenie się od jego skutków należy złożyć jego adresatowi. Uprawnienie to ma charakter prawa podmiotowego, a jego wykonanie kształtuje stosunki między stronami, prowadząc do nieważności czynności prawnej.
Możliwość skorzystania z uprawnienia do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia zależy wyłącznie od decyzji składającego to oświadczenie, druga strona - adresat oświadczenia - nie może przeszkodzić powstaniu skutków uchylenia, ani też zapobiec unieważnieniu czynności prawnej.
Jeżeli jednak druga strona pozostaje przy stanowisku, że uchylenie się jest bezpodstawne, wówczas możliwe jest rozstrzygnięcie przez sąd, czy było ono uzasadnione. Skuteczność takiego uchylenia się podlega badaniu przed sądami powszechnymi. Przedmiotem oceny sądu jest w tym przypadku zasadność i podstawy uchylenia się od skutków oświadczenia woli. W razie sporu sąd bada, czy spełnione zostały przesłanki błędu prawnie doniosłego i czy uchylenie się od skutków oświadczenia woli nastąpiło w sposób prawem przewidziany. Rozstrzygniecie sądu ma w tym przypadku charakter deklaratywny, a nie konstytutywny.
Wyrok WSA z dnia 24 kwietnia 2025 r., II SA/Gl 1533/24
Standard: 88553 (pełna treść orzeczenia)
Skuteczne złożenie oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków innego oświadczenia woli z uwagi na błąd, a zatem dokonane w terminie i mające oparcie w przesłankach określonych w art. 84 k.c., jest zdarzeniem doniosłym prawnie w tym sensie, że pozbawia ono skuteczności oświadczenie wadliwie złożone w przeszłości. Do czasu uchylenia się od skutków prawnych to wcześniejsze wadliwe oświadczenie i bazująca na nim czynność prawna pozostaje ważna i w pełni skuteczna.
Sytuacja, w której po stronie jednej ze stron stosunku kontraktowego powstaje uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych złożonego przez nią oświadczenia woli prowadzącego do zawarcia i wykonania umowy wiąże się więc ze stosunkiem umownym pierwotnie łączącym strony w tym tylko sensie, że ma za przedmiot oświadczenie woli, które doprowadziło do jego nawiązania i być może także wykonania mających w nim oparcie zobowiązań.
Okoliczności decydujące o dopuszczalności złożenia tego oświadczenia należy jednak oceniać samodzielnie, gdyż przy ich określeniu ustawodawca w żaden sposób nie nawiązał do tych, które są doniosłe z punktu widzenia stwierdzenia, że umowa została zawarta.
Uchylenie się od oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu sprawia, że w relacji między stronami wykonanej umowy powstaje obowiązek rozliczenia się stosownie do przepisów o zwrocie nienależnego świadczenia (art. 410 w związku z art. 405 k.c.)
Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 112/20
Standard: 59107 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 62131
Standard: 17712