Ponowne wydanie tytułu wykonawczego - utrata tytułu, zakres kognicji sądu, uprawdopodobnienie

W postępowaniu o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego sąd nie bada, czy roszczenie objęte tytułem wykonawczym przedawniło się (art. 794 k.p.c.).

Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie nie było wątpliwości odnośnie do tego, że trzecie zdanie tego przepisu ogranicza kognicję sądu do badania wyłącznie faktu utraty tytułu wykonawczego. Wskazywano w doktrynie, że dłużnik w takim postępowaniu nie może bronić się zarzutem przedawnienia roszczenia, jakie nastąpiło po wydaniu tytułu, ani podnosić innych zarzutów merytorycznych. Jeżeli objęte tytułem wykonawczym roszczenie przedawniło się, dłużnik mógł bronić się przed egzekucją wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne, niezależnie od tego, czy egzekucja toczy się na podstawie pierwotnego, czy ponownie wydanego tytułu egzekucyjnego. Sąd Najwyższy również opowiedział się za wąską wykładnią, m.in. w postanowieniu z dnia 23 czerwca 1966 r., I PZ 28/66, z dnia 5 maja 1967 r., I CZ 39/67, z dnia 27 lipca 1971 r., II CZ 87/71. Takie stanowisko wyrażone zostało również w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 12 października 2016 r., II CSK 34/16.

Wątpliwości odnośnie do prawidłowości wąskiej wykładni art. 794 k.p.c. pojawiły się po wejściu w życie nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 r. Ustawą tą wprowadzono do kodeksu postępowania cywilnego przepisy, których celem było udaremnienie egzekwowania roszczeń przedawnionych. Są to wspomniany już na wstępie art. 782[1] § 1 pkt 2, art. 797 § 1[1] stanowiący, że jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, do wniosku o wszczęcie egzekucji należy dołączyć również dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu przedawnienia, oraz art. 825 § 1[1] k.p.c., nakładający na organ egzekucyjny obowiązek umorzenia postępowania w całości lub w części, gdy zażąda tego dłużnik, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany. Wskazać też trzeba art. 804 § 2 dodany nowelizacją z 2019 r., w myśl którego jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 1[1], organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji. 

Nowelizacja z 2019 r. pozostawiła art. 794 k.p.c. bez żadnych zmian, dokonując szeregu innych zmian w postępowaniu klauzulowym. W szczególności zaś bez zmian pozostawiono zdanie trzecie, ograniczające kognicję sądu do badania faktu utraty tytułu wykonawczego. Zmiany dotyczą zaś wyłącznie postepowania o nadanie klauzuli wykonalności po raz pierwszy, podczas gdy art. 794 k.p.c. dotyczy zastąpienia utraconego tytułu wykonawczego, a więc takiego, jaki został wydany pierwotnie. Oznacza to, że regulacja dotycząca ponownego wydania tytułu wykonawczego jest kompletna i nie istnieje luka prawna. Dłużnik nie jest przy tym pozbawiony możliwości obrony przed egzekucją roszczenia przedawnionego, podnosząc stosowne zarzuty w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego lub stosownych wniosków w toku postępowania egzekucyjnego.

Uchwała SN z dnia 7 kwietnia 2022 r., III CZP 44/22

Standard: 59042 (pełna treść orzeczenia)