Powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały a powództwo o ustalenie jej nieważności
Powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały organu spółdzielni mieszkaniowej Powództwo o ustalenie nieistniejącej uchwały
Nieistniejąca lub nieważna uchwała walnego zgromadzenia spółdzielni nie może zarazem podlegać uchyleniu, gdyż bezprzedmiotowe byłoby pozbawienie skutków prawnych czegoś, co i tak skutków nie wywołuje.
Na tle art. 42 Prawa spółdzielczego można wyróżnić uchwały nieistniejące, nieważne oraz podlegające uchyleniu. Między tymi postaciami wadliwości istnieje swoista gradacja.
W przypadku nieistnienia uchwały wadliwość jest tak daleko idąca, że nie można w ogóle przyjąć, aby uchwała została podjęta. Nieważność uchwały zachodzi, gdy jest ona sprzeczna z ustawą (art. 42 ust. 2 Prawa spółdzielczego), natomiast uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka podlega uchyleniu (art. 42 ust. 3 Prawa spółdzielczego).
Nieistnienie lub nieważność uchwały sąd stwierdza z urzędu, bez konieczności zgłaszania w tej mierze jakichkolwiek wniosków przez stronę,
Orzeczenie ustalające nieistnienie lub nieważność uchwały ma charakter deklaratywny, a na podstawie art. 42 ust. 9 Prawa spółdzielczego korzysta z rozszerzonej prawomocności materialnej.
Podobny skutek i tryb stwierdzenia zarówno nieistnienia, jak i nieważności uchwały sprawia, że z praktycznego punktu widzenia nie ma większego znaczenia odróżnienie tych dwóch postaci wadliwości.
Orzeczenie sądu uchylające uchwałę ma charakter konstytutywny, a dopóki nie stanie się prawomocne, uchwała wywołuje skutki prawne. Jest ona dotknięta swego rodzaju bezskutecznością względną (wzruszalnością), co stanowi sankcję mniej surową niż nieistnienie lub nieważność. Konsekwencją takiej gradacji sankcji jest to, że uchwała nieistniejąca lub nieważna (sprzeczna z prawem) nie może zarazem podlegać uchyleniu, gdyż bezprzedmiotowe byłoby pozbawienie skutków prawnych czegoś, co i tak skutków nie wywołuje. Uchylić można jedynie uchwałę, która została skutecznie podjęta.
Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2023 r., II CSKP 965/22
Standard: 72994 (pełna treść orzeczenia)
Pojęcie „uchwał nieistniejących” nie stanowi pojęcia ustawowego, lecz jest określeniem, którym posługuje się doktryna i które przejęło także orzecznictwo. Podkreśla się przy tym zgodnie, że dotyczy ono szczególnie drastycznych uchybień, jakich dopuszczono się przy podejmowaniu uchwał tak, że w ogóle trudno mówić o tym, że doszło do wyrażenia woli przez organ spółdzielni mieszkaniowej. Panuje zgoda co do tego, że przykładem takiej uchwały nieistniejącej jest uchwała podjęta na posiedzeniu „organu”, które zostało samorzutnie zwołane przez grupę członków bez zachowania wymaganej procedury, uchwała podjęta bez wymaganego statutem quorum lub bez wymaganej większości głosów.
Z uchwałą nieistniejącą mamy do czynienia także wtedy gdy wyniki głosowania zostały sfałszowane, zastosowano przymus fizyczny wobec członków, uchwała została podjęta nie na serio, zaprotokołowano uchwałę bez podjęcia głosowania albo treść uchwały jest niezrozumiała i nie można ustalić jej sensu w drodze wykładni. W katalogu przyczyn nieistnienia uchwały bez wątpienia mieści się również sytuacja, gdy - zdaniem członka spółdzielni - uchwała została podjęta przez organ nieistniejący. (por. wyrok SN z dnia 9 października 1972 roku, II CR 171/72, Lex nr 1536; uchwała SN z dnia 24 czerwca 1994 r., III CZP 81/94; wyrok SN z dnia 14 marca 2013 roku, I CSK 382/12).
Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały stanowi ono odmienny rodzajowo sposób ochrony praw podmiotowych od powództwa, którego treścią jest ustalenie nieistnienia uchwały. Już bowiem tylko na płaszczyźnie semantycznej zwrócić uwagę należy na to, że różnica między uchwałą bezwzględnie nieważną a nieistniejącą sprowadza się do tego, że w przypadku tej pierwszej - z przyczyn merytorycznych bądź formalnych - uchwała jest nieważna od samego początku, zaś w drugim wypadku uchwale towarzyszą tak daleko idące uchybienia że w ogóle nie można mówić o jej podjęciu.
W przypadku uchwał nieistniejących co do zasady nie sposób twierdzić o ich niezgodności z prawem, bowiem o takiej niezgodności można orzekać dopiero wówczas, kiedy dana uchwała istnieje. Tak więc należy zawsze rozróżniać powództwo o ustalenie nieistnienia uchwały oraz powództwo o stwierdzenie (ustalenie) jej nieważności
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 5 kwietnia 2017 r., I ACa 921/16
Standard: 9059 (pełna treść orzeczenia)