Pojęcie świadczeń okresowych

Cechą roszczeń okresowych jest to, że powstają odrębnie za kolejne okresy wymagalności tak, jak to ma miejsce w odniesieniu do czynszu najmu, gdyż za każdy kolejny okres wymagalności czynsz ten stanowi odrębne i samodzielne świadczenie, nie zaś część jednego świadczenia.

Obowiązek spełniania świadczeń powtarzających się jest rozłożony w czasie i istnieje przez czas trwania stosunku zobowiązaniowego. Wpłacane okresowo kwoty nie są zaliczane na poczet jednego świadczenia. Występuje więc wielość świadczeń okresowych, z których każde jest wymagalne w innym terminie i w innym terminie ulega przedawnieniu. W rezultacie, każde z tych świadczeń stanowi odrębny dług, jakkolwiek jest to dług tego samego rodzaju (zob. wyrok SN z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 409/08).

Świadczenie okresowe (np. czynsz najmu) nie może być utożsamiane z częścią świadczenia z danego stosunku prawnego. Wyjątek dotyczy sytuacji, w której strony umowy najmu ustalą, że w przypadku najmu trwającego dłużej niż miesiąc (art. 669 § 2 k.p.c.), zapłata czynszu nastąpi jednorazowo (tzw. czynsz skapitalizowany).

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 85/20

Standard: 57638 (pełna treść orzeczenia)

Świadczenie okresowe dotyczy pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, które ze względu na charakter obowiązku ciążącego na zobowiązanym wobec wierzyciela w ramach łączącego te podmioty stosunku prawnego ma być spełniane nie jednorazowo, lecz w sposób powtarzający się w określonych odstępach czasu.

Roszczenie dotyczy świadczenia okresowego wtedy, gdy nie stanowi ono z góry ustalonej całości, choćby w terminowym stosunku prawnym łączącym strony dało się określić pewną maksymalną wysokość wszystkich świadczeń, jakie dłużnik będzie zobowiązany spełnić na rzecz wierzyciela (np. najem zawarty na czas oznaczony). Charakter okresowy mają renty, czynsze, wynagrodzenia płatne w ustalonych przez strony okresach czasu. Jeśli ani ustawa, ani umowa stron nie nakłada na dłużnika zobowiązanego wobec wierzyciela do świadczenia pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku powinności spełniania tych świadczeń z pewną cyklicznością, w wyznaczonych odstępach czasu, natomiast obliguje go do jednorazowego zaspokojenia interesu wierzyciela w oznaczonym terminie albo w terminie, który wyznaczy wierzyciel przez wezwanie do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.), to świadczenie z takiego stosunku prawnego nie ma charakteru okresowego.

Nie mają takiego charakteru:

1. roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, w tym o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy po wygaśnięciu stosunku najmu lub dzierżawy (zob. uchwały SN z 24 października 1972 r., III CZP 70/72, z 18 kwietnia 1974 r., III CZP 20/74, postanowienie SN z 22 czerwca 2018 r., II CSK 497/17),
2. roszczenie współwłaściciela o zwrot nakładów na nieruchomość wspólną, które powstaje i jest wymagalne z chwilą dokonania nakładu (wyrok SN z 18 sierpnia 2017 r., IV CSK 628/16),
3. roszczenie o wypłacenie pożytków, które jeden ze współwłaścicieli nieruchomości pobrał z niej ponad swój udział (zob. postanowienie SN z 22 października 2010 r., III CSK 331/09), gdy upoważnienie do zarządzania przez niego rzeczą wspólną, terminy, w których będzie dokonywał rozliczeń i wypłacania uprawnionym przypadających im udziałów w pożytkach nie są oznaczone w umowie przez współuprawnionych. 

Wyrok SN z dnia 5 marca 2021 r., II CSKP 54/21

Standard: 62124 (pełna treść orzeczenia)