Uchwała z dnia 1972-10-24 sygn. III CZP 70/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 70/72

Uchwała z dnia 24 października 1972 r.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: J. Ignatowicz (sprawozdawca), K. Olejniczak.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Stefana i Jadwigi małż. J. przeciwko Aleksandrowi F. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 4 sierpnia 1972 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Jakie przedawnienie: trzyletnie czy dziesięcioletnie z art. 118 k.c. stosuje się do roszczeń z tytułu bezumownego używania nieruchomości będącej gospodarstwem rolnym?",

uchwalił:

Roszczenie właściciela z tytułu bezumownego korzystania z jego rzeczy ulega 10-letniemu przedawnieniu.

Uzasadnienie

W związku ze stanem faktycznym będącym przedmiotem rozpoznania w sprawie Sąd Wojewódzki w Łodzi powziął wątpliwość sprowadzającą się do pytania, jakiemu przedawnieniu ulega roszczenie właściciela z tytułu bezumownego korzystania z jego nieruchomości: 3-letniemu czy 10-letniemu. W uzasadnieniu swego postanowienia o przekazaniu tej wątpliwości Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia Sąd Wojewódzki podkreślił, że wprawdzie problem został wyjaśniony w orzeczeniu SN z dnia 17 czerwca 1957 r. 2 Cr 202/56 (OSNCP 1959, poz. 11) w tym sensie, iż w omawianym wypadku nie chodzi o roszczenie okresowe, ale z kolei w wytycznych w sprawach o dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne z dnia 15 grudnia 1969 r. III CZP 12/69 (OSNCP 1970, poz. 39) Sąd Najwyższy uznał, że roszczenia współwłaściciela względem innego współwłaściciela z tytułu pobranych pożytków mają charakter okresowy. Sąd Wojewódzki ponadto zauważył, że samo wejście w życie nowego uregulowania zawartego w art. 118 in fine k.c., na miejsce uregulowania zawartego w art. 282 pkt 2 k.z., nie ma z omawianego punktu widzenia istotnego znaczenia, bo różnica polega tylko na tym, że w tym ostatnim przepisie była mowa o roszczeniach okresowych "powstałych z mocy ustawy lub umów", takiej zaś wzmianki brak jest w art. 118 k.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Wojewódzki trafnie podkreślił, że zmiana ustawodawstwa cywilnego, do jakiej doszło z dniem 1 stycznia 1965 r., nie może prowadzić do odmiennego rozstrzygnięcia omawianego problemu od rozstrzygnięcia przyjmowanego pod rządem kodeksu zobowiązań, zmiana ta bowiem ma głównie charakter redakcyjny. Rzecz oczywista, obecnie, w art. 118 k.c. też chodzi o świadczenia okresowe z tytułu ustawowego lub umownego. Jeżeli zaś tak, to należy się odwołać do uzasadnienia stanowiska zajętego przez Sąd Najwyższy w cyt. orzeczeniu z 1957 r., w którym Sąd Najwyższy - jak już zaznaczono - uznał, że roszczenia z tytułu tzw. bezumownego korzystania z cudzej rzeczy nie mają charakteru okresowego, a więc że tym samym miało do nich zastosowanie przedawnienie 5-letnie, przewidziane w art. 282 pkt 2 k.z. To stanowisko, jak i jego uzasadnienie zachowują w pełni aktualność. W szczególności za trafne należy uznać stwierdzenie, że wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy nie oparte na tytule nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania, z żadnego bowiem przepisu ustawy (tytuł umowny ex definitione w danym wypadku nie wchodzi w rachubę) nie wynika, aby należność ta podlegała spłacie w określonych ratach.

Ze stanowiskiem tym nie jest sprzeczny pogląd wypowiedziany przez Sąd Najwyższy w wytycznych z dnia 15 grudnia 1969 r., w myśl którego świadczenia między współwłaścicielami z tytułu pobranych pożytków mają charakter okresowy. Jak to bowiem Sąd Najwyższy dalej wyjaśnił, taki charakter tych świadczeń wynika z faktu, że normalnie gospodarstwo rolne (bo w wytycznych chodziło o korzystanie z gospodarstwa rolnego) przynosi dochody okresowe, co zobowiązuje współwłaściciela - który korzysta z tego gospodarstwa w większym zakresie, aniżeli wynika to z jego udziału - do okresowego rozliczania się z pozostałymi współwłaścicielami. Jak z tego wynika, charakter okresowy tych świadczeń jest następstwem faktu, że w stosunkach między współwłaścicielami nie chodzi o korzystanie z cudzej rzeczy poza stosunkiem prawnym, lecz o korzystanie w ramach określonego stosunku prawnego. Sytuacja więc jest całkowicie odmienna od tej, jaka występuje w wypadku tzw. bezumownego korzystania z cudzej rzeczy.

Z tych względów Sąd Najwyższy udzielił na pytanie Sądu Wojewódzkiego odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1973 r., Nr 6, poz. 102