Depozyt środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych (art. 113 k.k.w.)
Prawa i obowiązki skazanego (art. 101 - 120 k.k.w.)
Trybunał pragnie zaznaczyć, że środki należące do skarżących były gromadzone na książeczce, aby stanowić ich fundusz akumulacyjny. Przebywając w zakładzie karnym, skarżący nie mogli rozporządzać środkami zgromadzonymi na poczet funduszu akumulacyjnego. Środek zastosowany wobec skarżących nie miał na celu pozbawić ich mienia, lecz jedynie tymczasowo uniemożliwić korzystanie z niego w oczekiwaniu na zwolnienie z zakładu karnego (zob. Tendam przeciwko Hiszpanii, nr 25720/05, 13 lipca 2010 r.). Służył uregulowaniu sposobu korzystania z własności w rozumieniu akapitu drugiego artykułu 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.
Trybunał zauważa, że zaskarżony środek miał na celu zachowanie oszczędności skarżących, tak by umożliwić im pokrycie wydatków związanych z mającym nastąpić zwolnieniem z zakładu karnego. Środek ten służył również temu, by państwo i podatnicy nie ponosili nieuzasadnionego obciążenia finansowego, jakie mogłyby spowodować wnioski o przyznanie pomocy finansowej składane przez skazanych na podstawie art. 166 § 3 Kkw. Trybunał stwierdza zatem, że ingerencja posiadała uzasadniony i zgodny z interesem ogółu cel, a mianowicie ochronę praw skarżących i innych osób.
Trybunał przypomina, że środek ingerujący powinien zachowywać „sprawiedliwą równowagę” między wymogami interesu ogółu a wymogami ochrony praw podstawowych jednostki. Poszukiwanie takiej równowagi odzwierciedla struktura art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji, a zatem również jego akapit drugi: musi istnieć rozsądny stosunek proporcjonalności między zastosowanymi środkami a zamierzonym celem. Dokonując kontroli poszanowania tego wymogu, Trybunał przyznaje państwu szeroki margines uznania zarówno w zakresie wyboru sposobów realizacji takich środków, jak i osądzenia, czy ich konsekwencje są uzasadnione w interesie ogółu dbałością o osiągnięcie celu danego przepisu (Chassagnou i inni przeciwko Francji [WI], nr 25088/94, 28331/95 i 28443/95, ETPC 1999-III, i Immobiliare Saffi).
Trybunał przyjmuje argument Rządu, według którego zaskarżony środek był niezbędny do zagwarantowania środków stanowiących fundusz akumulacyjny skarżących, w szczególności zaś do uniemożliwienia im wydania tych środków przed zakończeniem odbywania kary. Trybunał stwierdza jednak, że w zastosowaniu ram prawnych obowiązujących do 31 grudnia 2011 r. skarżący zostali całkowicie pozbawieni możliwości wyboru instrumentów bankowych, na których mogliby złożyć środki stanowiące ich fundusz akumulacyjny.
Mimo że szkoda finansowa, jakiej doznali skarżący, wydaje się nieznaczna, Trybunał przypomina, że szkody pieniężnej nie należy mierzyć w sposób abstrakcyjny; nawet niewielka szkoda materialna może być znaczna z uwagi na szczególną sytuację danej osoby oraz koniunkturę gospodarczą kraju lub regionu, w którym mieszka (decyzja w sprawie Korolew).
W niniejszym przypadku Trybunał pragnie zauważyć, że zaskarżony środek dotknął skarżących w momencie, gdy już znajdowali się w niepewnej sytuacji ekonomicznej z powodu długiego okresu kary i braku ofert pracy w zakładzie karnym. Chociaż uszczerbek, jakiego doznali skarżący z powodu zaskarżonego środka, był niewielki, Trybunał jest zdania, że zainteresowani znajdowali się w takiej sytuacji ekonomicznej, że omawiany środek mógł oddziaływać na ich życie osobiste (zob. a contrario Rinck przeciwko Francji (dec.), nr 18774/09, 19 października 2010 r.).
Trybunał podkreśla, że chociaż samo istnienie alternatywnych rozwiązań nie powoduje, że zaskarżone ustawodawstwo jest nieuzasadnione, to stanowi to jeden z czynników pomagających ustalić, czy zastosowane środki można uznać za rozsądne i odpowiednie do osiągnięcia zamierzonego uzasadnionego celu, uwzględniwszy konieczność zachowania „sprawiedliwej równowagi” (James i inni przeciwko Wielkiej Brytanii, 21 lutego 1986 r. i Borżonow przeciwko Rosji, nr 18274/04, 22 stycznia 2009 r.). W niniejszym przypadku Trybunał pragnie zauważyć, że dokonując nowelizacji art. 126 Kkw, która weszła w życie w styczniu 2012 r., władze polskie same usunęły zaskarżony środek. Co więcej, wyżej wspomniany przepis Kkw został ponownie zmieniony w lipcu 2015 r. W związku z tym Trybunał nie jest przekonany, by przepis ten był niezbędny do osiągnięcia wyżej wskazanego celu.
Z powyższych względów Trybunał jest zdania, że „sprawiedliwa równowaga” między wymogami interesu ogółu a wymogami ochrony prawa skarżących do poszanowania ich mienia w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji została w niniejszym przypadku zakłócona. W związku z tym Trybunał orzeka, że doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.
Siemaszko i Olszyński przeciwko Polsce (Skargi nr 60975/08 i 35410/09)
Standard: 8237
depozyt w zakładzie karnym stanowi swoisty sposób przechowywania środków pieniężnych posiadanych, względnie otrzymanych przez skazanego wynikający z charakteru pobytu skazanego w zakładzie karnym, z którym wiążą się ograniczenia w prawie posiadania przez skazanego przy sobie rzeczy osobistych (patrz art. 110a k.k.w.), w tym w szczególności wspomnianych środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych. Skazany posiada jednak pewne określone w ustawie możliwości dysponowania tymi środkami.
Do depozytu trafiają również środki z tytułu wynagrodzenia za wykonywana przez skazanego pracę.
Zgodnie z art. 167a § 1 k.k.w. przy zwolnieniu z zakładu karnego skazany otrzymuje, za pokwitowaniem, znajdujące się w depozycie dokumenty, pieniądze, przedmioty wartościowe i inne przedmioty, jeżeli nie zostały zatrzymane albo zajęte w drodze zabezpieczenia lub egzekucji. Zatem z momentem wypłaty skazanemu, przy zwolnieniu z zakładu karnego, przechowywanych w depozycie należących do niego środków pieniężnych nie następuje po jego stronie przysporzenie majątkowe zmieniające w tym momencie jego sytuację majątkową, a jedynie odzyskuje on uprawnienie do swobodnego dysponowania już uprzednio będącymi jego własnością przedmiotami majątkowymi. Świadczy o tym także treść art. 166 § 3 k.k.w., zgodnie z którym skazanemu zwalnianemu z zakładu karnego, który nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi i nie ma zapewnionych na wolności dostatecznych środków utrzymania, dyrektor zakładu karnego może udzielić pomocy pieniężnej w chwili zwolnienia w wysokości do 1/3 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej odpowiedni ekwiwalent; środki własne skazanego stanowią środki będące w depozycie oraz przekazane w trybie art. 126 § 1 k.k.w.
Oznacza to, iż środki będące w depozycie stanowią środki własne skazanego. Natomiast ewentualna pomoc pieniężna o której mowa w tym przepisie może być uznana za przychód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ups.
W świetle powyższego nieuprawnione było przyjęcie przez organy orzekające, że w dniu 29 lipca 2015 r., to jest w chwili wypłaty środków z depozytu zakładu karnego skarżąca uzyskała jednorazowy dochód. Jak wskazano wyżej wypłata tych środków nie wpłynęła na sytuację majątkową skarżącej.
Wyrok WSA w Pozaniu z dnia 28 kwietnia 2016 r., II SA/Po 102/16
Standard: 43409 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 43422