Wyrok z dnia 2016-04-28 sygn. II SA/Po 102/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Wiesława Batorowicz Sędziowie Sędzia WSA Barbara Drzazga (spr.) Sędzia WSA Danuta Rzyminiak – Owczarczak Protokolant ref. stażysta Edyta Rurarz - Kwietniewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 r. sprawy ze skargi K. I. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia ... 2015r. Nr ... w przedmiocie zasiłku celowego i specjalnego zasiłku celowego uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta K. z dnia ...2015r. nr ....

Uzasadnienie

Działając z upoważnienia Prezydenta Miasta K. Kierownik Sekcji i Działu Pomocy Środowiskowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. decyzją z dnia 5 października 2015 r. nr ... na podstawie art. 8 ust. 1 i 11, art. 14, art. 39 ust. 1 i 2 i art. 41 ustawy z 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (j.t. Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm., dalej: ups) oraz § 1 pkt. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2015r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2015r., poz. 1058, dalej: rozporządzenie) odmówił przyznania K. I. pomocy w formie zasiłku celowego na zakup odzieży, gazu i środków czystości oraz specjalnego zasiłku celowego.

Uzasadniając rozstrzygniecie organ wskazał, iż K. I. prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i posiada orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności. Podał, iż na dochód strony w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku składał się dodatek mieszkaniowy - 242,62 zł oraz 1/12 z kwoty 11.495,94 zł wypłaconej z depozytu Zakładu Karnego w Ł. w dniu 29 lipca 2015 r., tj. 958 zł. Zatem łączny dochód wynosił - 1200,62 zł. Organ powołał przepis art. 8 ust 1 pkt 1 ups oraz § 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia, zgodnie z którym kryterium dochodowe od dnia 1 października 2015 r. dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 634 zł. Następnie przytoczył treść art. 14, art. 39 ust. 1 i 2 i art. 41 ups, by wskazać, że w związku z uzyskanym dochodem w kwocie 1200,62 zł przekraczającym dochód uprawniający (634 zł) oraz brakiem szczególnych okoliczności do przyznania specjalnego zasiłku celowego i zasiłku celowego częściowo zwrotnego orzeczono jak w sentencji.

W odwołaniu od powyższej decyzji K. I. podniosła, iż w okresie pobytu w zakładzie karnym nie pracowała i nie otrzymywała żadnych środków, które wpływałby na jej dochód. Pieniądze, które otrzymała po opuszczeniu zakładu karnego były w depozycie i pochodziły od rodziny, której po opuszczeniu zakładu pieniądze oddała. Aktualnie pozostaje bez żadnych środków na utrzymane, leczenie oraz opłaty. Podała, że z powodu choroby psychicznej ma orzeczony do 2016 r. stopień niepełnosprawności. Jej dochód stanowi zaś aktualnie jedynie dodatek mieszkaniowy za X 2015 r. w kwocie 242,62 zł. Podała też, że na dowód tego, że nie pracowała w ZK w Ł. przedstawiła MOPR-owi stosowne zaświadczenie.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia ... 2015 r., nr ... utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy podtrzymując stanowisko organu I instancji wskazał, że łączny dochód odwołującej wynosi 1200,62 zł (dodatek mieszkaniowy w kwocie 242,62 zł i 1/12 kwota depozytu w kwocie 958 zł) i tym samym brak jest podstaw do przyznania jej zasiłku celowego ze względu na przekroczenie kryterium dochodowego. Kolegium zaznaczyła, że skoro odwołująca odebrała znajdujące się w depozycie pieniądze na łączną kwotę 11.495,99 zł, to kwota ta musiała być włączona do jej dochodu. Uzasadniając zaś odmowę przyznania specjalnego zasiłku celowego Kolegium powołując art. 41 pkt 1 ups stwierdziło, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie wystąpił szczególny przypadek uzasadniający udzielenie tego rodzaju pomocy.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu K. I. podniosła, iż od dnia jej zwolnienia z Zakładu Karnego w Ł. nie posiada żadnych środków finansowych na utrzymanie, leczenie i opłaty. W dniu zwolnienia nikt jej nie wyjaśnił, iż każdy członek rodziny ma odebrać wpłacone przez siebie pieniądze. Otrzymane z depozytu środki zwróciła rodzinie. Wskazała, iż posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Wyjaśniła nadto, iż w zakładzie karnym nie pracowała i nie uzyskała żadnego dochodu.

Odpowiadając na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Skarga okazała się zasadna.

Przedmiotem kontroli Sądu w niniejszej sprawie jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. utrzymująca w mocy decyzję Kierownika Sekcji i Działu Pomocy Środowiskowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta K., o odmowie przyznania skarżącej K. I. zasiłku celowego na zakup odzież, gazu i środków czystości oraz specjalnego zasiłku celowego.

Zdaniem organów obu instancji wnioskowane świadczenie nie mogło zostać przyznane, ponieważ dochód skarżącej wyraźnie przekracza kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynikające z art. 8 ust. 1 pkt 1 ups w zw. z § 1 pkt 1 rozporządzenia, a wynoszące w dniu orzekania 634 zł.

W ocenie organów na miesięczny dochód strony z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku składał się dodatek mieszkaniowy w wysokości 242,62 zł oraz kwota depozytu w wysokości 11.495,94 zł, otrzymana jednorazowo przy opuszczaniu przez skarżącą zakładu karnego, podlegająca doliczeniu na zasadach określonych w art. 8 pkt 11 ups, którą organy rozliczyły w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony, co miesięcznie daje kwotę 958 zł. Łączny dochód skarżącej w sierpniu 2015r. wynosił więc – zdaniem organów - 1.200,62 zł i przekraczał kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej.

Zdaniem Sądu stanowisko organów obu instancji okazało się błędne.

Przesłanki materialnoprawne przyznania zasiłku celowego i specjalnego zasiłku celowego zostały określone w art. 39 ust. 1 i 2 oraz art. 41 ups, zgodnie z którym w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 pkt 1 ups oraz § 1 pkt 1 lit. a) rozporządzenia na dzień wydania decyzji przez organy obu instancji kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej określone było na kwotę 634 zł. Zgodnie zaś z art. 8 ust. 3 ups za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

Z kolei w ust. 4 art. 8 u.p.s. ustawodawca zawarł wyliczenie pewnych kategorii przychodu, których nie wlicza się do dochodu ustalanego na podstawie ust. 3. W przepisie art. 8 ust. 11 ups znajduje się zastrzeżenie dotyczące okresu, za który ustalany jest dochód. Stosownie do tego przepisu w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty:

1) kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie gospodarującej,

2) kryterium dochodowego rodziny, w przypadku osoby w rodzinie

- kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.

Zdaniem organów obu instancji przepis ten znalazł zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, bowiem skarżąca w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o przyznanie jej zasiłku celowego i specjalnego zasiłku celowego uzyskała jednorazowy dochód przekraczającego pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej z tytułu wypłaty środków zgromadzonych w depozycie zakładu karnego.

W ocenie Sądu uznanie, iż jednorazowa wypłata środków złożonych do depozytu zakładu karnego stanowi dochód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ups jest bezpodstawne. Zważyć należy, że ustawa o pomocy społecznej wskazuje, iż za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o enumeratywnie wskazane w ustawie obciążenia (art. 8 ust. 3). Jednocześnie w art. 8 ust. 4 ups wskazano dochody, z tytułu których nie wlicza się do dochodów określanych na potrzeby postępowań zakresu pomocy społecznej. W ustawie brak przy tym definicji legalnej pojęcia przychodu, co oznacza, że należy je wykładać na zasadach ogólnych, to jest posiłkując się wynikami zarówno wykładni językowej jak i celowościowej. Dokonując takowej wykładni uznać należy, iż przez przychód w rozumieniu przepisów ups rozumieć należy wpływy (co do zasady pieniężne, lecz nie można wykluczyć także świadczeń rzeczowych) uzyskane przez daną osobę w określonym czasie. Co za tym idzie przy ustalaniu dochodu, od którego zależy przyznanie świadczeń z pomocy społecznej, należy mieć na uwadze ogół uzyskiwanych środków pieniężnych mający charakter przysporzenia majątkowego, a zatem w konsekwencji w sposób rzeczywisty zwiększających stan majątkowy i to bez względu na tytuł i źródło ich pozyskania. Zatem dochód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ups może stanowić m.in. zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i darowizna, czy nagroda pieniężna lub też środki pochodzące z tytułu wypłaty odszkodowania oraz pożyczki czy kredytu (por. wyrok NSA z dnia 8 grudnia 2006 r., sygn. akt I OSK 700/06, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Reasumując w ocenie Sądu za tak rozumiany dochód nie można uznać wypłaty środków zgromadzonych uprzednio przez stronę na jej rachunku bankowym, książeczce oszczędnościowej, lokacie oszczędnościowej lub innej formie przechowywania i oszczędzania środków pieniężnych. Wypłata tych środków (oszczędności) nie powoduje bowiem przysporzenia majątkowego po stronie ich dysponenta, lecz stanowi tylko czynność polegającą na zmianie sposobu przechowywania już wcześniej posiadanych środków. Nie dotyczy to jedynie wypłaty kwoty uzyskanej z tytułu odsetek od oszczędności zgromadzonych na tym rachunku czy lokacie, albowiem wartość odsetek stanowi przysporzenie majątkowe, a więc przychód właściciela rachunku/lokaty (por. wyrok NSA z dnia 25 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 120/11, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Powyższe uwagi należy także odnieść do wypłaty kwoty oddanej w depozyt o którym mowa w art. 113 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (DZ. U. z 1997 r. nr 90, poz. 557 ze zm., dalej k.k.w.). Zgodnie § 1 tego artykułu skazany przekazuje do depozytu środki pieniężne i przedmioty wartościowe posiadane w zakładzie karnym. Środki pieniężne pozostawione w depozycie nie podlegają oprocentowaniu. Skazany może dysponować środkami, które pozostają po wywiązaniu się z ciążących na nim zobowiązań objętych egzekucją oraz po dokonaniu gromadzenia środków, o których mowa w art. 126 § 1 k.k.w. (§ 2). Środki pieniężne, o których mowa w § 2, skazany może przekazać na wybrany rachunek bankowy, książeczkę oszczędnościową lub pozostawić w depozycie (§ 3), może też przekazać je na rzecz wskazanych przez niego osób, instytucji i organizacji (§ 5). Za środki pieniężne pozostające do jego dyspozycji w depozycie skazany ma prawo trzy razy w miesiącu dokonywać zakupów artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych oraz innych artykułów dopuszczonych do sprzedaży w zakładzie karnym (art. 113a § 1 k.k.w.). Jednocześnie art. 126 § 1 k.k.w. stanowi, że ze środków pieniężnych otrzymywanych przez skazanego, środki do wysokości jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników gromadzi się i zachowuje do przekazania skazanemu w chwili jego zwolnienia z zakładu karnego, z przeznaczeniem na przejazd do miejsca zamieszkania i na utrzymanie; ze środków tych nie prowadzi się egzekucji.

Z powyższego wynika, iż depozyt w zakładzie karnym stanowi swoisty sposób przechowywania środków pieniężnych posiadanych, względnie otrzymanych przez skazanego wynikający z charakteru pobytu skazanego w zakładzie karnym, z którym wiążą się ograniczenia w prawie posiadania przez skazanego przy sobie rzeczy osobistych (patrz art. 110a k.k.w.), w tym w szczególności wspomnianych środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych. Skazany posiada jednak pewne określone w ustawie możliwości dysponowania tymi środkami. Do depozytu trafiają również środki z tytułu wynagrodzenia za wykonywana przez skazanego pracę. Zgodnie z art. 167a § 1 k.k.w. przy zwolnieniu z zakładu karnego skazany otrzymuje, za pokwitowaniem, znajdujące się w depozycie dokumenty, pieniądze, przedmioty wartościowe i inne przedmioty, jeżeli nie zostały zatrzymane albo zajęte w drodze zabezpieczenia lub egzekucji. Zatem z momentem wypłaty skazanemu, przy zwolnieniu z zakładu karnego, przechowywanych w depozycie należących do niego środków pieniężnych nie następuje po jego stronie przysporzenie majątkowe zmieniające w tym momencie jego sytuację majątkową, a jedynie odzyskuje on uprawnienie do swobodnego dysponowania już uprzednio będącymi jego własnością przedmiotami majątkowymi. Świadczy o tym także treść art. 166 § 3 k.k.w., zgodnie z którym skazanemu zwalnianemu z zakładu karnego, który nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi i nie ma zapewnionych na wolności dostatecznych środków utrzymania, dyrektor zakładu karnego może udzielić pomocy pieniężnej w chwili zwolnienia w wysokości do 1/3 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej odpowiedni ekwiwalent; środki własne skazanego stanowią środki będące w depozycie oraz przekazane w trybie art. 126 § 1 k.k.w. Oznacza to, iż środki będące w depozycie stanowią środki własne skazanego. Natomiast ewentualna pomoc pieniężna o której mowa w tym przepisie może być uznana za przychód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ups.

W świetle powyższego nieuprawnione było przyjęcie przez organy orzekające, że w dniu 29 lipca 2015 r., to jest w chwili wypłaty środków z depozytu zakładu karnego skarżąca uzyskała jednorazowy dochód. Jak wskazano wyżej wypłata tych środków nie wpłynęła na sytuację majątkową skarżącej.

Nie oznacza to wprawdzie jeszcze, że środków tych organ nie może uwzględnić przy ustalaniu, czy skarżąca spełniała kryterium dochodowe uprawniające ją do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej, lecz konieczne jest jednak uprzednie ustalenie, z jakiego źródła pochodziły środki będące w depozycie w czasie pobytu skarżącej w zakładzie karnym i kiedy strona je uzyskała. Nie można bowiem wykluczyć, że środki te strona uzyskała w okresie pobytu w zakładzie karnym np. z jednej lub kilku wpłat (pożyczek, darowizn, zwrotu należności itp.) przekazanych jej przez osoby trzecie (strona w odwołaniu i skardze wskazała, że środki te otrzymała od rodziny) lub inne podmioty i z uwagi na czas ich otrzymania oraz wysokość można poszczególne z tych wpłat uznać za jednorazowy dochód, o którym mowa w art. 8 ust. 11 ups. Wymaga to jednak poczynienia stosownych ustaleń przez organy, czego zabrakło w przedmiotowej sprawie.

Reasumując stwierdzić należy, że organy w skutek błędnej wykładni art. 8 ust. 3 w zw. z art. 8 ust. 11 ups, błędnie uznały, iż K. I. nie spełnia kryterium dochodowego uprawniającego ją do uzyskania wnioskowanego świadczenia. W świetle przedstawionej przez Sąd oceny prawnej niezbędne jest ponowne zbadanie, czy skarżąca spełniała kryterium dochodowe uprawniające do przyznania jej pomocy w formie zasiłku celowego na zakup odzieży, gazu i środków czystości. Ponownie rozpoznając sprawę organ I instancji winien zatem, stosując się do dokonanej przez Sąd oceny prawnej, ustalić czy strona skarżąca w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku uzyskała dochód, który został zdeponowany na czas jej pobytu w zakładzie karnym, a jeżeli tak to z jakiego tytułu, kiedy i w jakiej wysokości, w celu ustalenia czy przy ustaleniu dochodu skarżącej w celu rozpoznania jej wniosku o zasiłek celowy na żywność i specjalny zasiłek celowy zastosowanie znajdzie regulacji z art. 8 ust. 11 ups.

W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) w zw. z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administr4acyjnymi (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) orzekł, jak w sentencji wyroku.