Pojęcie „długów i ciężarów” w rozumieniu art. 7 ust. 1 - 3 u.p.s.d

Pojęcie "długów i ciężarów", o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.p.s.d., obejmuje swym zakresem wszelkie roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem spadku, łącznie z roszczeniami względem spadkodawcy w związku z poczynionymi i nierozliczonymi nakładami na przedmiot spadku, które z chwilą śmierci spadkodawcy przeszły na spadkobierców, a więc i obowiązki zmarłego wynikające ze stosunków prawnych pozostających w mocy mimo jego śmierci, które z tą datą przechodzą na spadkobierców (por. wyrok NSA z 30 listopada 2017 r., II FSK 1651/17). Długi i ciężary, o których mowa w art. 7 ust. 1 u.p.s.d., to wydatki tego rodzaju, o których istnieniu i wysokości wiedzę powinien posiadać podatnik. To również podatnik winien posiadać odpowiednią dokumentację potwierdzającą istnienie ciężarów i długów spadkowych bądź też wykazać ich występowanie innymi dowodami.

Według art. 7 ust. 3 u.p.s.d. do długów i ciężarów zalicza się również koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku, koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie, oraz koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków.

Długi i ciężary, które pomniejszają wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych muszą istnieć w dniu nabycia rzeczy i praw majątkowych (por. wyrok WSA w Krakowie z 16 grudnia 2019 r., I SA/Kr 1203/19). Jeżeli zatem na dzień nabycia spadku przez skarżącą nie występowały zaległości z tytułu opłat czynszowych, to nie było podstaw do obniżenia wartości tego spadku.

Skoro podatniczka nabyła spadek po zamarłej matce w udziale wynoszącym 1/4 (art. 922 § 1 k.c.), to konsekwentnie za podstawę opodatkowania organy podatkowe przyjęły 1/4 wartości spadku pomniejszoną o 1/4 wartości długów i ciężarów obciążających spadkobierców. Sam fakt zapłaty zaległości kredytowych przez skarżącą nie dawał podstaw do obniżenia wartości nabytych w drodze spadku rzeczy i praw majątkowych o pełną wartość tych zaległości. Kwestia ta rzutuje wyłącznie na wzajemne rozliczenia finansowe pomiędzy spadkobiercami, ocena których nie mieści się w granicach niniejszej sprawy.

Wyrok NSA z dnia 18 grudnia 2024 r., III FSK 689/23

Standard: 87373 (pełna treść orzeczenia)

Wyliczenie długów i ciężarów zawarte w art. 7 ust. 2 i 3 u.p.s.d. ma jedynie charakter przykładowy. Stanowi o tym odwołanie ustawodawcy, zawarte w art. 7 ust. 3 u.p.s.d., do regulacji Kodeksu cywilnego i możliwości zaliczenia do długów i ciężarów innych obowiązków, wynikających z tych przepisów, dotyczących spadków. Ustawodawca przy określaniu podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn przewiduje również w art. 7 ust. 4–5 u.p.s.d. mechanizm wyłączenia. Stosuje się go w celu ustalenia czystej wartości rzeczy i praw majątkowych w sytuacji nabycia w drodze zasiedzenia. 

Nakład na nieruchomość w postaci budowy domu jednorodzinnego należy uznać za dług w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.p.s.d. pomniejszający wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych.

Nie znajduje uzasadnienia różnicowanie sytuacji prawnopodatkowej podatnika, który nabywa w drodze zasiedzenia nieruchomość z nakładami poniesionymi na cudzym gruncie od podatnika, który nabywa w drodze darowizny nieruchomość użytkowaną na podstawie umowy użyczenia w celu wybudowania budynku mieszkalnego. W obu przypadkach mamy do czynienia z nakładami na cudzym gruncie i późniejszym nabyciem własności, z czym wiąże się obowiązek podatkowy w ramach tej samej ustawy. Podstawą wyliczenia "czystej wartości" nabytych rzeczy i praw majątkowych jest jednakże w analizowanym przypadku art. 7 ust. 1 u.p.s.d., a nie art. 7 ust. 5 u.p.s.d. stosowany w drodze analogii. Nie można zgodzić się z twierdzeniem organu interpretacyjnego, że treść przepisów art. 7 ust. 4 i 5 u.p.s.d. wyklucza możliwość uznania nakładów w postaci wybudowania budynku w innym przypadku niż zasiedzenie. Taka wykładnia w sposób nieuprawniony zawęża pojęcie tego rodzaju długów (roszczenia o zwrot nakładów) jedynie do przedmiotu zasiedzenia. 

Wyrok NSA z dnia 5 maja 2021 r., III FSK 2794/21

Standard: 87910 (pełna treść orzeczenia)