Określenie wartości rynkowej z uwzględnieniem opinii biegłego lub wyceny rzeczoznawcy (art. 6 ust. 4 u.p.c.c.)

Metoda określenia wysokości podstawy opodatkowania dopuszczona przez art. 6 ust. 1 pkt. 1 i ust. 2 u.p.c.c., opiera się o wartości "przeciętne", czyli na szacowaniu (określaniu przybliżonym) i to, że strona widzi ostatecznie inną wartość nie formułując jednak przekonujących tez co do istnienia innych danych, niż przyjęte w założeniach biegłego wyrażonych w przyjętej do rozstrzygnięcia administracyjnego, opinii, tez mających oparcie w dowodach - nie stanowi podstawy, by taką opinię uznać, za nieadekwatną do potrzeb wnioskowania logicznego, czy niezgodnego z doświadczeniem życiowym.

Wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2024 r., III FSK 3498/21

Standard: 87123 (pełna treść orzeczenia)

Obowiązek określenia wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej spoczywa na organie podatkowym, który posługuje się przy tym opinią sporządzoną przez biegłego. Opinia taka stanowi dowód w postępowaniu podatkowym, który – jak każdy inny dowód – winien zostać poddany ocenie, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. Ocena ta winna znaleźć wyraz w uzasadnieniu decyzji. Organ nie może natomiast bezkrytycznie, bez dokonania rzetelnej oceny przyjąć opinię biegłego, jako podstawę określenia wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej, w szczególności w sytuacji, gdy opinię taką kwestionuje strona. Określenie przez organ podatkowy wartości rynkowej nie musi w pełni odpowiadać zatem wartości wskazanej w przyjętej jako dowód w sprawie opinii biegłego lub wyceny rzeczoznawcy, jednak w każdym przypadku wartość rynkową określoną przez siebie organ podatkowy winien uzasadnić.

Określenie przez organ podatkowy wartości rynkowej podstawy opodatkowania przy wykorzystaniu opinii biegłego ma doprowadzić do wypełnienia w sposób prawidłowy normy prawnej zawartej w art. 6 ust. 1 u.p.c.c. Z tego względu wartość rynkowa określona na podstawie art. 6 ust. 4 u.p.c.c. musi także odpowiadać kryteriom zawartym w art. 6 ust. 2 u.p.c.c., uregulowanej w tym przepisie definicji "wartości rynkowej". Została ona bowiem stworzona na potrzeby całej ustawy i w tym sensie ma walor uniwersalny. Konieczność określenia wartości rynkowej na podstawie opinii biegłego nie uprawnia zatem organu podatkowego do swobodnego kształtowania wartości rynkowej przedmiotu czynności prawnej w oderwaniu od realiów panujących na rynku w obrocie danymi dobrami. Przed określeniem wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej organ podatkowy powinien dokonać oceny takiej opinii pod kątem kryteriów przewidzianych w definicji wartości rynkowej, a w przypadku gdy opinia nie jest opracowana z uwzględnieniem cen rynkowych – zażądać jej uzupełnienia.

Organ podatkowy, dokonując określenia wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej z uwzględnieniem opinii biegłego (rzeczoznawcy) nie może jej określić w inny sposób niż na podstawie kryteriów wymienionych w art. 6 ust. 2 u.p.c.c. Jest to jedyny sposób określenia wartości rynkowej przedmiotu sprzedaży stanowiącej podstawę opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, a podstawa opodatkowania musi być określona w ustawie, zgodnie z art. 217 Konstytucji RP.

W przypadku jeżeli nastąpi podwyższenie wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej przez organ podatkowy po uwzględnieniu opinii biegłego, ale nie nastąpi podanie podstaw faktycznych, będzie to stanowiło nie tylko lukę w uzasadnieniu decyzji, ale również istotne naruszenie praw strony, która ma niezbywalne prawo wiedzieć, na jakich podstawach i przy wykorzystaniu jakich środków prawnych organ podatkowy ustala okoliczności mające wpływ na wysokość podatku.

Wyrok NSA z dnia 28 września 2023 r., III FSK 2833/21

Standard: 87124 (pełna treść orzeczenia)