Prawo do świadczenia wychowawczego małoletnich obywateli polskich, także w przypadku gdy ich rodzice takiego obywatelstwa nie posiadają (art. 1 u.p.p.w.d.)

Nie jest dopuszczalne arbitralnie różnicowanie sytuacji obywateli polskich i w ten sposób pozbawienie część z nich dostępu do przysługującego wszystkim obywatelom zabezpieczenia społecznego, wyłącznie na podstawie kryterium obywatelstwa ich rodzica, co godzi zarówno w omówione wyżej gwarancje, jak i w sformułowany w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d. prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje obywatelom polskim bez żadnych warunków.

Pomimo że technicznie wnioskodawcą oraz stroną postępowania administracyjnego są osoby wymienione w art. 4 ust. 2 pkt 1-4 u.p.p.w.d., to faktycznie uprawnionym do tego świadczenia oraz jego beneficjentem jest dziecko.

Wykładania przepisów ustalających prawo do świadczenia wychowawczego wymaga uwzględnienia konstytucyjnych zasad, przewidujących szeroką ochronę rodziny, macierzyństwa oraz dziecka. Poza art. 18 Konstytucji RP wskazać należy także art. 71 ust. 1 Konstytucji RP, który nakazuje państwu uwzględniać w swojej polityce gospodarczej i społecznej dobro rodziny, zaś szczególnej pomocy udzielać m.in. rodzinom niepełnym – a taka sytuacja występuje w sprawie oraz art. 72 ust. 1, który przewiduje ochronę praw dziecka, w tym także socjalnych. Prawo dziecka do zabezpieczenia socjalnego wynika również z art. 26 ust. 1 konwencji, co także winno znaleźć odzwierciedlenie w procesie wykładni, z uwagi na treść art. 9 ust. 1 i art. 241 ust. 1 Konstytucji RP. Nie może ulegać żadnej wątpliwości, że gwarancje przewidziane powyższymi przepisami Konstytucji obejmują małoletnich obywateli polskich, także w przypadku gdy ich rodzice takiego obywatelstwa nie posiadają.

W orzecznictwie sądów administracyjnych powstałym na gruncie pokrewnej do ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r., poz. 111 ze zm.), wyrażany jest pogląd, zgodnie z którym do kręgu osób uprawnionych do przyznania świadczeń należą małoletni posiadający obywatelstwo polskie w sytuacji gdy ich rodzic (rodzice) takiego obywatelstwa nie posiadają (por. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 marca 2018 r., I OSK 1164/16).

Wyrok NSA z dnia 25 października 2023 r., I OSK 2115/21

Standard: 86536 (pełna treść orzeczenia)

Nie jest dopuszczalne arbitralnie różnicowanie sytuacji obywateli polskich i w ten sposób pozbawienie część z nich dostępu do przysługującego wszystkim obywatelom zabezpieczenia społecznego, wyłącznie na podstawie kryterium obywatelstwa ich rodzica, co godzi zarówno w omówione wyżej gwarancje, jak i w sformułowany w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny. W demokratycznym państwie prawym takiego rezultatu wykładni nie można zaakceptować. Prowadzi to do wniosku, że zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego są uzasadnione. W konsekwencji zasadny okazał się także zarzut naruszenia przepisów postępowania.

Wyrok NSA z dnia 20 października 2023 r., I OSK 2014/21

Standard: 86540 (pełna treść orzeczenia)