Pojęcie "nienależnie pobranego świadczenia" w rozumieniu art. 25 ust. 2 u.p.p.w.d.; zamknięty katalog podstaw

Ustawodawca zawarł w art. 25 ust. 2 u.p.o.w.d. zamknięty katalog przypadków, z jakimi wiąże uznanie świadczenia za nienależnie pobrane i z tego względu podlegające zwrotowi (zob. wyrok NSA z dnia 10 kwietnia 2024 r., I OSK 689/23). 

Wyrok NSA z dnia 1 października 2024 r., I OSK 2270/22

Standard: 86393 (pełna treść orzeczenia)

Pojęcie świadczenia nienależnie pobranego, w większości przypadków, nie odnosi się do elementu subiektywnego, czyli stanu świadomości (woli) osoby pobierającej świadczenie wychowawcze, że to świadczenie nie powinno zostać przyznane albo, że zaistniały okoliczności powodujące ustanie prawa do tego świadczenia (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2022 r., I OSK 1929/21). Ustawodawca z dniem 1 lipca 2019 r. wprowadził nową przesłankę warunkującą powstanie nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych. Za nienależnie pobrane świadczenia wychowawcze uważa się świadczenie wychowawcze wypłacone mimo braku prawa do tego świadczenia (art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d.).

Wyrok NSA z dnia 16 kwietnia 2024 r., I OSK 1438/22

Standard: 86528 (pełna treść orzeczenia)

Regulacja prawna, zawarta w art. 25 ust. 2 u.p.p.w.d., zawiera definicję legalną pojęcia "nienależnie pobranego świadczenia" i z tego powodu wiąże ona we wszystkich postępowaniach opartych na przepisach ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci. Z definicji tej nie wynika zaś, aby oceniając, czy pobrane przez stronę świadczenie wychowawcze, organ miał obowiązek badać, np. intencje strony, którymi się ona kierowała podejmując takie a nie inne działania. Jak wynika bowiem z treści omawianych przepisów, samo spełnienie przesłanek w nich zawartych, wyczerpuje – w rozumieniu omawianej ustawy - przesłanki pojęcia: "nienależnie pobranego" świadczenia.

Usiłowanie wywiedzenia z przepisów art. 4 ust. 1, art. 25 ust. 1 i 2 u.p.p.w.d., że obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wypłaconego pomimo braku prawa do tego świadczenia nie powstaje, jeżeli rodzic niezamieszkujący z dzieckiem, na które je pobrał, przekazał osobie faktycznie opiekującej się tym dzieckiem w okresie, którego sprawa dotyczy, kwotę pieniężną znacznie przewyższającą kwotę pobranego świadczenia wychowawczego, ocenić należy także jako przypadek niedozwolonego zmieniania obowiązującego prawa przez sąd administracyjny. Skoro rodzic dziecka nie zamieszkuje z nim i nie utrzymuje go, a jedynie pokrywa część kosztów jego utrzymania, to - w myśl art. 4 ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d., świadczenie wychowawcze mu nie przysługuje i nie ma do niego prawa, świadczenie takie przysługuje natomiast osobie faktycznie utrzymującej dziecko i mieszkającej razem z nim.

Organ nie ma żadnego obowiązku ani nawet prawa do badania w postępowaniu dotyczącym ustalenia, czy dane świadczenie wychowawcze stało się świadczeniem nienależnym, w jaki sposób świadczenie to zostało przez osobę, wymienioną w akcie administracyjnym jako uprawnioną do jego pobierania, spożytkowane. Na jaki bowiem cel owe środki strona przeznacza stanowiło tylko jej sprawę. 

Wyrok NSA z dnia 16 kwietnia 2024 r., I OSK 850/23

Standard: 86524 (pełna treść orzeczenia)