Wydatkowanie świadczenia wychowawczego niezgodnie z celem lub jego marnotrawienie (art. 15 u.p.p.w.d.)

W przypadku, gdy występują okoliczności, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy, dowód w postaci wywiadu środowiskowego nie może być traktowany jako nadmierna ingerencja w sprawy rodziny czy też wkraczanie w ich sferę prywatności.

Sprawowanie opieki nad dzieckiem" należy odnosić, do jej faktycznego sprawowania.

Wypłata świadczeń wychowawczych stanowi realizację zadań z zakresu administracji rządowej, do finansowania których mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.). Rozdzielanie środków budżetowych wymaga od organu wysokiego stopnia staranności. Jest zatem konieczne dokonywanie ustaleń co do wszelkich okoliczności budzących wątpliwości w zakresie prawa do świadczenia wychowawczego, a w tym bezspornie wątpliwości co do tego, kto jest osobą uprawnioną w rodzinie dziecka.

W art. 15 ust. 2 ustawy ustawodawca zezwolił organowi, w przypadku wątpliwości co do tego czy rzeczywiście rodzic występujący o przyznanie świadczenia wychowawczego sprawuje opiekę nad dzieckiem, na dokonanie weryfikacji tego faktu z wykorzystaniem instytucji wywiadu środowiskowego uregulowanej w przepisach ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163, ze zm.).

Jak z powyższego wynika, ten rodzaj dowodu, mający na celu sprawdzenie rzeczywistego stanu rzeczy w zakresie miejsca zamieszkania rodzica i dziecka czy w zakresie faktycznego sprawowania opieki nad dzieckiem, znajduje swoje umocowanie w przepisach rangi ustawy.

Jest nią zarówno ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jak też ustawa o pomocy społecznej. W jej art. 107 ust. 1a pkt 3 wskazuje się, że "rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się na podstawie art. 15 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci u osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze lub osoby pobierającej to świadczenie w celu weryfikacji wątpliwości dotyczących sprawowania opieki nad dzieckiem, wydatkowania świadczenia wychowawczego niezgodnie z celem lub marnotrawienia świadczenia wychowawczego. Zgodnie z art. 107 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadzany jest przez pracownika socjalnego. Na podstawie przeprowadzonego wywiadu pracownik socjalny dokonuje analizy i oceny sytuacji danej osoby lub rodziny i formułuje wymagane wnioski, stanowiące podstawę planowania pomocy. Jest to podstawowe narzędzie pracy pracownika socjalnego, dzięki któremu może zapoznać się z rodziną ubiegającą się o przyznanie świadczenia. Wywiad przeprowadza się w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny albo w miejscu ich pobytu, w dniach roboczych, w godzinach pracy Ośrodka Pomocy Społecznej lub Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie albo w innym terminie uzgodnionym z osobą lub rodziną za zgodą kierownika jednostki organizacyjnej pomocy społecznej (§ 2 ust. 3 rozporządzenia).

Wyrok WSA z dnia 10 stycznia 2019 r., II SA/Lu 437/18

Standard: 86462 (pełna treść orzeczenia)

Brak orzeczenia sądu ustalającego opiekę naprzemienną, wyklucza możliwość samodzielnego ustalania faktu jej występowania przez organ administracji publicznej, czy to w drodze swoistej reinterpretacji w tym aspekcie wyroku rozwodowego wydanego w okresie gdy w porządku prawnym obowiązującym w Polsce tego rodzaju instytucja prawna nie występowała, czy też w ramach ustaleń w drodze wywiadu środowiskowego, o którym mowa w art. 15 ust. 1 powołanej ustawy.

Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie nie podziela tym samym, prezentowanych w niektórych orzeczeniach sądów administracyjnych zapatrywań, wedle których to do organu właściwego realizującego świadczenia wychowawcze należy rozstrzygnięcie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych, czy w konkretnym przypadku występuje opieka naprzemienna (tak np. WSA w Białymstoku w wyroku z 8 czerwca 2017 r., II SA/Bk 280/17).

Wyrok WSA z dnia 19 września 2017 r., I SA/Wa 923/17

Standard: 86460 (pełna treść orzeczenia)

"Sprawowanie opieki nad dzieckiem" należy odnosić, w ocenie Sądu, do jej faktycznego sprawowania, nie zaś do "właściwego" sprawowania. Innymi słowy – użyte w art. 15 ust. 2 ustawy sformułowanie dotyczy m.in. sytuacji, gdy istnieje wątpliwość, czy osoba, która złożyła wniosek o świadczenie wychowawcze, sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem ( np. wniosek złoży rodzic nie mieszkający z dzieckiem).

Ustawodawca w art. 15 ust. 1 ustawy nie posługuje się sformułowaniem "właściwego" sprawowania opieki. Należy zauważyć, że przepis art. 22 , do którego odwołuje się art. 15 ust. 1 ustawy stanowi , że w przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłaca się temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu, kto pierwszy złoży wniosek. W przypadku gdy po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego przez rodzica, opiekuna prawnego dziecka lub opiekuna faktycznego dziecka drugi rodzic, opiekun prawny dziecka lub opiekun faktyczny dziecka złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad tym samym dzieckiem, organ właściwy ustala kto sprawuje opiekę i w tym celu może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w celu ustalenia osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. Przepisy art. 15 ust. 2 i 3 stosuje się.

Wyrok WSA z dnia 20 października 2016 r., III SA/Gd 774/16

Standard: 86459 (pełna treść orzeczenia)