Kryteria wyboru domu pomocy społecznej przez organ pomocy społecznej

Zgodnie z art. 54 ust. 1 u.p.s. osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej. Osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, z zastrzeżeniem ust. 2a, chyba że okoliczności sprawy wskazują inaczej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej (art. 54 ust. 2 u.p.s.). W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się na jej wniosek do domu pomocy społecznej tego samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące (art. 54 ust. 2a u.p.s.).

Zgodnie z art. 55 ust. 1-2 u.p.s. dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających, zwanych dalej "mieszkańcami domu". Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.

Zgodnie z art. 3 ust. 3 u.p.s. rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Natomiast art. 54 ust. 2 u.p.s. ustanawia zasadę kierowania osoby wymagającej całodobowej opieki do domu pomocy społecznej odpowiedniego dla danej osoby kierowanej typu, położonego najbliżej jej miejsca zamieszkania. Tym niemniej już w tej zasadzie został sformułowany wyjątek "chyba że okoliczności sprawy wskazują inaczej". Przy ocenie, jakie okoliczności sprawy mogą decydować o wyłączeniu powołanej zasady kierować należy się między innymi unormowaniem art. 55 ust. 1 i 2 u.p.s. Wskazuje ono zakres usług świadczonych przez domy pomocy społecznej, stanowiąc jednocześnie, że zakres tych usług musi odpowiadać indywidualnym potrzebom osób w nich przebywających (ust. 1), ze szczególnym uwzględnieniem wolności, intymności, godności i poczucia bezpieczeństwa mieszkańców domu pomocy społecznej oraz stopnia ich fizycznej i psychicznej sprawności (ust. 2). Nie są to jednak wszystkie okoliczności, które organ powinien uwzględnić, katalog bowiem nie ma charakteru zamkniętego. Oznacza to, że organ pomocy społecznej dokonując wyboru domu pomocy społecznej, jak również rozstrzygając wniosek o przeniesienie do innego domu pomocy społecznej, zobowiązany jest brać pod uwagę nie tylko typ domu pomocy społecznej, czas oczekiwania na miejsce w tym domu i zakres świadczonych w nim usług, ale również indywidualne potrzeby skarżącego, a więc kierować się jego dobrem.

Wyrok NSA z dnia 26 marca 2024 r., III SA/Kr 1505/23

Standard: 86376 (pełna treść orzeczenia)

Organ kierując daną osobę do domu pomocy społecznej winien wziąć pod uwagę nie tylko położenie placówki względem miejsca zamieszkania osoby wymagającej opieki oraz czas oczekiwanie na miejsce w niej. Otóż wskazanym jest, aby wziął również pod uwagę okoliczności wskazane w art. 55 ust. 1 i 2 u.p.s., tj. zakres świadczonych usług odpowiadający indywidualnym potrzebom osoby kierowanej z uwzględnieniem wolności, intymności, godności, poczucia bezpieczeństwa, stopnia fizycznej i psychicznej sprawności (zob. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 20 listopada 2019 r., IV SA/Po 872/19). Niemniej osoba kierowana powinna być świadoma, że udzielanie świadczeń z pomocy społecznej nie ma charakteru życzeniowego. Organ działa w warunkach ograniczonych środków i możliwości, uwzględniając potrzeby świadczeniobiorców, o ile odpowiadają one celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (I. Sierpowska [w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, Warszawa 2023, art. 54).

Zwrot "okoliczności sprawy wskazują inaczej", o którym mowa w art. 54 ust. 2 u.p.s., odnosi się do kwestii lokalizacji domu pomocy społecznej wykraczającej poza lokalizację najbliższą, ze względu na miejsce zamieszkania opiekunów prawnych osoby kierowanej. Nie odnosi się natomiast do przesłanek z art. 55 ust. 1 i 2 u.p.s. badanych w odrębnej sprawie o umieszczenie danej osoby w domu pomocy społecznej (zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 stycznia 2022 r., I SA/Wa 2721/21).

Wyrok WSA z dnia 1 marca 2024 r., II SA/Gl 1701/23

Standard: 86377 (pełna treść orzeczenia)