Wyrok z dnia 2024-03-26 sygn. III SA/Kr 1505/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Janusz Kasprzycki Sędziowie WSA Elżbieta Czarny-Drożdżejko (spr.) Asesor WSA Ewelina Dziuban Protokolant starszy referent Paulina Grojec po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 marca 2024 r. sprawy ze skargi M. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia 16 stycznia 2023 r., znak: SKO-PS-4110-618/22, w przedmiocie odmowy przeniesienia do innego domu pomocy społecznej oddala skargę.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu (dalej: SKO lub Kolegium) decyzją z dnia 16 stycznia 2023 r. nr SKO-PS-4110-618/22 działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2000) i art. 54 ust. I 2, art. 59 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz.U. Z 2021 r. poz. 2268 ze zm.), po rozpatrzeniu odwołania M. K. (dalej: "skarżący"), utrzymał w mocy decyzję Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w R. nr OPS.5120.7.2.2022 z dnia 21 listopada 2022 r. w sprawie odmowy przeniesienia go do Domu Pomocy Społecznej w R.

Powyższe rozstrzygnięcia zapadły w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2021 r., sygn. akt [...] Sąd Rejonowy w Nowym Targu zezwolił na umieszczenie 37-letniego skarżącego w domu pomocy społecznej bez jego zgody wskazując, że powinien być umieszczony w DPS dla osób ze schorzeniami somatycznymi. W związku z tym został on umieszczony w DPS w S. dla osób przewlekle somatycznie chorych.

Wnioskiem z dnia 26 października 2022 r. skarżący, zwrócił się z wnioskiem o przeniesienie go do Domu Pomocy Społecznej w R. zlokalizowanego najbliżej miejsca jego zamieszkania, aby miał kontakt z rodziną i znajomymi.

Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w R., decyzją z 21 listopada 2022 r. nr OPS.5120.7.2.2022 odmówił przeniesienia skarżącego do Domu Pomocy Społecznej w R.

W motywach rozstrzygnięcia stwierdził, że jego najbliższa rodzina, tj. brat i siostra nie zamieszkują na terenie R. lecz na stale mieszkają i pracują w Niemczech wobec czego nawet umieszczenie go w DPS w R. nie poprawiłoby jego bezpośrednich kontaktów z rodziną. Natomiast jego jedynymi znajomymi są osoby, podobnie jak skarżący, uzależnione od alkoholu i dlatego powrót do tego środowiska i tych znajomych spowodowałby zagrożenie dla jego zdrowia i życia. Dodatkowo organ I instancji odmowę skierowania skarżącego do DPS w R. uzasadnił brakiem wolnych miejsc w tym Domu i wyższym kosztem utrzymania mieszkańca w DPS w R. w porównaniu do kosztu utrzymania mieszkańca w DPS w S.

Od powyższej decyzji odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu wniósł skarżący. Podkreślił, że nie wyrażał zgody na umieszczenie go w DPS w S., który jest oddalony od R. o ponad 250 km. Podniosła, że w tym Domu źle się czuje, gdyż przebywają w nim same osoby w podeszłym wieku, a on ma 37 lat i nie potrafi tam się zaaklimatyzować. Nadmienił, że porusza się na wózku inwalidzkim, gdyż jest po amputacji nogi, ale mimo to jest osobą sprawną, radzącą sobie w codziennych czynnościach. Następnie wskazał, że jego najbliższa rodzina, tj. brat i siostra mieszkają w Niemczech i czasem przyjeżdżają do R. i pokonywanie kolejnych 250 km jest dla nich uciążliwe. Ponadto podkreślił, że wszystkich znajomych ma w R. i nikt z nich nie jest w stanie odwiedzić go w S. Dodatkowo zwrócił uwagę, że czynił starania o przeniesienie go do DPS w okolice R., ale odmówiono mu przeniesienia do wybranego Domu. Uważa, że jego uzależnienie od alkoholu i jego znajomych, to tylko pretekst do tego, by nie przenosić go w rodzinne strony, ale ten fakt nie stanowi podstawy do odmowy przeniesienia go do innego DPS, gdyż on jako osoba wolna, może wybrać miejsce w którym chce zamieszkiwać.

Opisaną we wstępie decyzją SKO w Nowym Sączu utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji.

W uzasadnieniu organ odwoławczy streścił przebieg dotychczasowego postępowania oraz powołał przepisy mające zastosowanie w niniejszej sprawie.

Zdaniem Kolegium, organ I instancji słusznie odmówił skierowania skarżącego do DPS w R. Albowiem podane przez skarżącego powody dla których chciałby przebywać w tym Domu, nie przemawiają na rzecz uwzględnienia jego wniosku. Mianowicie, jego najbliższa rodzina, tj. brat i siostra nie zamieszkują na terenie R. lecz na stałe mieszkają i pracują w Niemczech wobec czego nawet umieszczenie go w DPS w R. nie poprawiłoby jego bezpośrednich kontaktów z rodziną. Natomiast jak wynika z materiału dowodowego, jego bezpośredni kontakt ze znajomymi, to dla jego dobra, nie jest j wskazany. Znajomi ci bowiem, podobnie jak i on, uzależnieni są od alkoholu i dlatego powrót do tego środowiska i tych znajomych spowodowałby zagrożenie dla jego zdrowia i życie Ustalenia dokonane przez OPS w R., jeszcze przed umieszczeniem go w DPS w S., na temat zastanych sytuacji w jego mieszkaniu po spożywanym tam przez niego i jego znajomych alkoholu, są pod względem sanitarnym, wręcz szokujące. Dlatego nawet pomijając to, iż koszt utrzymania mieszkańca w DPS w R. jest wyższy w porównaniu do kosztu utrzymania mieszkańca w DPS w S., to już choćby tylko z wyżej wskazanych względów, umieszczenie skarżącego w DPS w R. byłoby błędem, gdyż stwarzałoby mu możliwość powrotu do kontaktów z tymi znajomymi i okazję do spotkań z nimi związanych zapewne z nadużywaniem alkoholu i w rezultacie do jego i ich negatywnych zachowań.

Na powyższą decyzję skarżący, reprezentowana przez pełnomocnika, wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Zaskarżonej decyzji zarzucił, naruszenie:

1. art. 7 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a. oraz art. 80 k.p.a., poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, co doprowadziło do błędnego przekonania, iż przeniesienie skarżącego do Ośrodka Pomocy Społecznej w R., tj. do jednostki położonej najbliżej jego dotychczasowego miejsca zamieszkania, jest niezasadne i sprzeczne z interesami skarżącego, podczas gdy nie uwzględnia to jego indywidualnych potrzeb, a nadto — długotrwały pobyt w Domu Pomocy Społecznej w S. (który jest oddalony aż o 250 km od ośrodka życiowego) prowadzi do jego nadmiernej izolacji od rodziny i znajomych, mając tym samym zły wpływ na stan jego zdrowia psychicznego;

2. art. 54 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, poprzez dokonanie ich nieprawidłowej interpretacji, która wyrażała się w odmowie przeniesienia z Domu Pomocy Społecznej S. do Ośrodka Pomocy Społecznej w R. z powodu nieznacznie wyższych kosztów (o 198,91 zł), podczas gdy zasadą jest kierowanie do domu pomocy społecznej zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, zaś odstępstwo od tej zasady nie może być motywowane nieznacznie wyższymi kosztami, bowiem nie mieści się to w granicach ważnego interesu publicznego, ani nie wyniku z treści art. 54 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej;

3. art. 8 § 1 k.p.a., poprzez naruszenie zasady zaufania obywateli do władzy publicznej, co wynikało z braku wzięcia pod uwagę indywidualnych potrzeb skarżącego i jego woli do przeniesienia do domu pomocy społecznej położonego najbliższego jego ośrodka życiowego, co z kolei może ostatecznie doprowadzić do skutku odwrotnego od zamierzonego, tj. pogorszenia jego stanu zdrowia (tj. zdrowia psychicznego) i wystąpienia stanów depresyjnych.

Mając powyższe zarzuty na uwadze, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji oraz ę o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, albowiem koszty te nie zostały w całości, ani w jakiejkolwiek części uiszczone.

W uzasadnieniu skargi, skarżący rozwinął powyższe zarzuty.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 p.p.s.a. wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania w sposób, który miał lub mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest przy tym w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.)

Przeprowadzona przez Sąd kontrola zaskarżonej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia 16 stycznia 2023 r. utrzymującego w mocy decyzję Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w R. z dnia 21 listopada 2022 r. w przedmiocie odmowy przeniesienia skarżącego do Domu Pomocy Społecznej w R., pod kątem kryterium legalności, wykazała, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie materialnoprawną podstawę działania organu stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 901 z późn. zm.), zwanej dalej u.p.s.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 u.p.s. osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej. Osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, z zastrzeżeniem ust. 2a, chyba że okoliczności sprawy wskazują inaczej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej (art. 54 ust. 2 u.p.s.). W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się na jej wniosek do domu pomocy społecznej tego samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące (art. 54 ust. 2a u.p.s.).

Zgodnie zaś z art. 55 ust. 1-2 u.p.s. dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających, zwanych dalej "mieszkańcami domu". Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.

W rozpoznawanej sprawie bezsporną pomiędzy stronami postępowania pozostaje ta okoliczność, iż skarżący z uwagi na swoją niepełnosprawność, jak również schorzenia (uzależnienie od alkoholu), a więc przesłanki, które mu uniemożliwiają samodzielne funkcjonowanie w życiu codziennym, spełnia ustawowe kryteria do objęcia pomocą w postaci umieszczenia w domu pomocy społecznej. Skarżący jednak nie zgodził się dobrowolnie na umieszczenie w domu pomocy społecznej. Dopiero na skutek postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu z dnia 28 czerwca 2021r. został tam umieszczony. Co więcej Sąd Rejonowy wskazał, że skarżący powinien być umieszczony w domu pomocy dla osób ze schorzeniami somatycznymi. Jak wynika z pisma (k. 20 akt administracyjnych) Ośrodka Pomocy Społecznej R. w stosunku do skarżącego zostało wszczęte również postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Relacje dotyczące życia skarżącego sprzed umieszczenia go w domu pomocy społecznej są dramatyczne. Wskazują na daleko posunięte uzależnienie od alkoholu i degenerację. Skarżący ma amputowaną kończynę dolną prawą z powodu odmrożenia, cierpi na nikotynizm, alkoholową chorobę wątroby, padaczkę. Przeszedł udar krwotoczny do lewej półkuli mózgu z niedowładem prawej kończyny górnej (2022r.). W 2022r. przeszedł gruźlicę płuc. Porusza się na wózku inwalidzkim. Pomoc w miejscu zamieszkania – R. była skarżącemu dostarczana przed umieszczeniem go w Domu Pomocy Społecznej w S., tym niemniej skarżący wyraźnie jej sobie nie życzył nadużywając alkoholu w towarzystwie swoich znajomych żyjących w tej samej miejscowości co on. Z pisma Ośrodka Pomocy Społecznej R. z dnia 24.05.2021r. wynika dramatyczna sytuacja, w którą sam wprowadził się skarżący: "Pan M. K. został objęty przez tutejszy Ośrodek pomocą usługową w wymiarze 2 godzin tygodniowo. Stowarzyszenie św. Wincentego a Paulo dostarcza w/w żywność i gorący posiłek. Pielęgniarka środowiskowa w miarę możliwości kontroluje stan zdrowia, jednak w/w najczęściej jest nieobecny. Pomimo tego Pan M. K. większość dnia przebywa poza domem w towarzystwie osób uzależnionych od alkoholu. Osoby uzależnione zaprasza do siebie w związku z czym dom przypomina bardziej "melinę". W mieszkaniu jest brudno, panuje nieporządek, pełno jest plastikowych butelek po tanim winie, uszkodzony został wodociąg przez co nie ma bieżącej wody, pościel wyrzucana jest na drogę dojazdową do domu. Osoba sprawująca usługi opiekuńcze nie zastaje w/w w domu, jeśli zastanie to Pan M. K. jest pijany, często śpią w jego mieszkaniu inne osoby po spożyciu alkoholu. W/w nie potrafi zadbać o swoje potrzeby fizjologiczne, jest posikany i zanieczyszczony odchodami, które infekują już istniejące rany na pośladkach. Brak bieżącej wody uniemożliwia pranie i sprzątanie. Pan M. K. nie ma w co się przebrać, załatwia się do naczyń, które ma pod ręką. Podczas wizyty pracowników socjalnych w dniu 21.05.2021 r. całe mieszkanie umazane było fekaliami, łącznie drzwiami a Pan M. K. leżał nietrzeźwy na podłodze". Skutkiem powyższego było przymusowe umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej w S. (mieszka tam od 6 października 2021r.) i wniosek o ubezwłasnowolnienie skarżącego.

W niniejszej sprawie skarżący wystąpił o przeniesienie go do Domu Pomocy Społecznej w R. Wniosek ten został sformułowany w wywiadzie środowiskowym (k. 4 akt administracyjnych). Wynika z niego wprost, że skarżącemu chodzi właśnie o ten konkretny DPS. W odwołaniu skarżący wskazał na motywy, które stoją za wyżej wymienionym wnioskiem – są nimi chęć utrzymywania bliższych kontaktów z rodziną (bratem i siostrą), która od czasu do czasu przebywa w R. oraz złe samopoczucie skarżącego w DPS w S. z uwagi na dużą różnice wieku między nim a pozostałymi mieszkańcami ośrodka.

Organ I instancji jako przesłanki uzasadniające decyzję odmowną wskazał następujące okoliczności: interes skarżącego (jego dobro), brakiem wolnych miejsc w DPS R. oraz interes publiczny w postaci wyższych kosztów utrzymania pensjonariusza DPS w R. w porównaniu do kosztów utrzymania w DPS w S. Organ II instancji z kolei zmarginalizował różnice kosztów pobytu w obu DPS wskazując wprost na obowiązek dbałości organów o dobro skarżącego, a więc na interes prywatny, który został przede wszystkim wzięty pod uwagę w niniejszej sprawie.

Stąd należy wskazać, że przesłanka finansowa, która faktycznie nie stanowi ustawowego kryterium kierowania do domu pomocy społecznej, nie była powodem wydania decyzji odmownych przez organy administracyjne w niniejszej sprawie. Dla organów istotne było jedynie udzielenie takiej pomocy, która byłaby adekwatna do sytuacji życiowej skarżącego. Co istotne rodzina, na którą skarżący powołuje się, nie zamieszkuje w R. Jego siostra i brat pracują i mieszkają w Niemczech i od czasu do czasu przyjeżdżają jedynie do R. Natomiast jego znajomi z R. to są osoby, z którymi skarżący wspólnie spożywał alkohol, a od których jak organy trafnie wskazały należy skarżącego odseparować.

Zgodnie z art. 3 ust. 3 u.p.s. rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Natomiast art. 54 ust. 2 u.p.s. ustanawia zasadę kierowania osoby wymagającej całodobowej opieki do domu pomocy społecznej odpowiedniego dla danej osoby kierowanej typu, położonego najbliżej jej miejsca zamieszkania. Tym niemniej już w tej zasadzie został sformułowany wyjątek "chyba że okoliczności sprawy wskazują inaczej". Przy ocenie, jakie okoliczności sprawy mogą decydować o wyłączeniu powołanej zasady kierować należy się między innymi unormowaniem art. 55 ust. 1 i 2 u.p.s. Wskazuje ono zakres usług świadczonych przez domy pomocy społecznej, stanowiąc jednocześnie, że zakres tych usług musi odpowiadać indywidualnym potrzebom osób w nich przebywających (ust. 1), ze szczególnym uwzględnieniem wolności, intymności, godności i poczucia bezpieczeństwa mieszkańców domu pomocy społecznej oraz stopnia ich fizycznej i psychicznej sprawności (ust. 2). Nie są to jednak wszystkie okoliczności, które organ powinien uwzględnić, katalog bowiem nie ma charakteru zamkniętego. Oznacza to, że organ pomocy społecznej dokonując wyboru domu pomocy społecznej, jak również rozstrzygając wniosek o przeniesienie do innego domu pomocy społecznej, zobowiązany jest brać pod uwagę nie tylko typ domu pomocy społecznej, czas oczekiwania na miejsce w tym domu i zakres świadczonych w nim usług, ale również indywidualne potrzeby skarżącego, a więc kierować się jego dobrem.

W niniejszej sprawie niewątpliwie motywem organów było odseparowanie skarżącego od środowiska, w którym żył, a które generowało wszystkie problemy zdrowotne (chodzi tu zarówno o zdrowie fizyczne jak i psychiczne) i bytowe skarżącego. Co więcej z pism skarżącego nie wynika, aby w DPS-ie w S. naruszona została jego wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa. Jedynie powyższe można by ewentualnie rozważać w kategoriach braku wolności komunikacyjnej ze swoja rodziną i braku zaspokojenia tejże potrzeby przez pozostałych pensjonariuszy DPS-u w S.

Istotne w niniejszej sprawie jest jednak, że skarżący nie wnioskował o przeniesienie do bliższego swojemu miejscu zamieszka (R.) DPS-u, ale o przeniesienie do konkretnego ośrodka, który znajduje się w miejscu jego zamieszkania. Zdaniem Sądu wniosek o umieszczenie skarżącego w bliższym ośrodku niż S., który jest oddalony o 250 km. od R. i faktycznie może utrudniać kontakty z przyjeżdżająca z Niemiec rodziną, byłby uzasadniony. Tym niemniej z uwagi na okoliczności niniejszej sprawy, które są specyficzne, Sąd uznał, że zgodne z prawem była odmowa organów przeniesienia skarżącego do konkretnego DPS-u w R., w którym mógłby odnowić stosunki towarzyskie ze swoimi znajomymi, a to w konsekwencji doprowadziłoby ponownie do reaktywowania tych samych problemów, jakie wcześniej spowodowały konieczność przymusowego umieszczenia skarżącego w DPS-ie. Istotne jest również, że jedyna rodzina skarżącego (brat i siostra) tylko kilka razy do roku przyjeżdżają do Polski, tak więc nawet gdyby skarżący mieszkał w DPS-ie w R. i tak nie miałby z nimi częstego kontaktu. Problemem może być faktycznie pobyt w ośrodku, w którym przebywają dużo starsze od skarżącego osoby i nawiązanie z nimi właściwego kontaktu, w tym towarzyskiego. Tym niemniej to decyzją Sądu Rejonowego w Nowym Targu nie tylko skarżący został umieszczony w Domu Pomocy Społecznej w S., ale również został wskazany rodzaj ośrodka – dla osób ze schorzeniami somatycznymi. Jeżeli faktycznie skarżący chciałby ze wskazanych przez siebie przyczyn zmienić obecny Dom Pomocy Społecznej w S. na inny dla osób ze schorzeniami somatycznymi, to po prostu powinien tak sformułować wniosek. Umieszczenie go bowiem w DPS-ie w R. byłoby bowiem wbrew jego dobru i interesowi, a te okoliczności organy pomocy społecznej powinny mieć na uwadze przy rozstrzyganiu sprawy o przeniesienie do innego domu pomocy społecznej

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 151 p.p.s.a. oddalił skargę, o czym orzeczono w sentencji wyroku.