Ocena świadomego działania strony w sprawie o ustalenie i zwrot nienależnie pobranego świadczenia; zła wiara świadczeniobiorcy

Z definicji zawartej w art. 6 pkt 16 u.p.s. nie można wyinterpretować przesłanki "zawinienia" czy też "świadomości" beneficjenta. Wykładnia sformułowania "nieprawdziwe informacje" wskazuje na jego obiektywny charakter – "nieprawdziwą informacją" jest informacja niezgodna ze stanem faktycznym (wyrok NSA z dnia 7 października 2021 r., I OSK 538/21).

Wyrok WSA z dnia 5 marca 2025 r., II SA/Go 39/25

Standard: 87768 (pełna treść orzeczenia)

Skoro u.p.s. w przypadku zwrotu świadczeń posługuje się pojęciem świadczenia nienależnie pobranego, a nie świadczenia nienależnego, to organ I instancji dokonując wykładni określenia "nienależnie pobrane świadczenie" winien uwzględnić, czy osobie pobierającej takie świadczenie można przypisać określone cechy dotyczące stanu jej świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Aby zatem przypisać skarżącemu, że pobrał nienależne świadczenie (tu otrzymał usługi za niższą cenę) najpierw organy powinny wykazać, że miał on świadomość co do zaistnienia okoliczności mających wpływ na przyznanie świadczenia i pomimo tego nie poinformował o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej (patrz wyrok WSA w Krakowie z 18.01.2024 r.,  III SA/Kr 1036/23).

Ocena świadomego działania strony wymaga stwierdzenia przez organ, czy stronie były znane odpowiednie przepisy prawa, a więc wymaga stwierdzenia ponad wszelką wątpliwość, że była ona skutecznie powiadomiona przez organ pomocy społecznej o okolicznościach, których zaistnienie ma wpływ na istnienie uprawnienia do świadczeń społecznych. Przy czym pouczenie spełnia wymóg prawidłowego tylko wówczas, gdy jest zredagowane w sposób zrozumiały dla konkretnej osoby i w taki sposób, aby mogła odnieść jego treść do swojej sytuacji (tak wyrok WSA w Krakowie z 18.01.2024 r., III SA/Kr 1038/23)

Niewątpliwie obowiązek zwrotu świadczenia nienależnego obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy także osoby, która została skutecznie pouczona o okolicznościach w jakich nie powinna pobierać świadczeń (wyrok WSA w Łodzi z 16.12.2022 r., II SA/Łd 673/22).

Wyrok WSA z dnia 20 czerwca 2024 r., IV SA/Po 736/23

Standard: 85593 (pełna treść orzeczenia)