Odstąpienie od zwrotu świadczenia nienależnie pobranego (art. 98 w zw. z art. 104 ust. 4 u.p.s.)

Art. 98 u.p.s. określa obowiązek zwrotu świadczeń nienależenie pobranych, skierowany do osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej i niezależny od dochodu rodziny. Jednocześnie jednak przepis ten wskazuje na odpowiednie stosowanie art. 104 ust. 4 u.p.s., w którym jest mowa o przypadkach szczególnie uzasadnionych. Ich istotnym elementem jest ewentualność powstania nadmiernego obciążenia lub zniweczenia skutków udzielanej pomocy, co uzasadnia rozważenie możliwości odstąpienia od żądania zwrotu. Regulacje te oznaczają, iż wskazana w art. 98 u.p.s. sytuacja dochodowa rodziny, niewpływająca na jego gruncie na obowiązek zwrotu, ustępuje pierwszeństwa w określeniu kwalifikacji sytuacji faktycznej, jeśli tę ostatnią można określić jako nadmierne obciążenie czy zniweczenie skutków udzielanej pomocy. Są to zatem sytuacje szczególne, wyłączające zastosowanie reguły ogólnej z art. 98 u.p.s., przy czym fakt wskazania odpowiedniego stosowania art. 104 ust. 4 u.p.s. powoduje, że organ ma obowiązek rozważenia ich wystąpienia.

Wyrok WSA z dnia 5 marca 2025 r., II SA/Go 39/25

Standard: 87767 (pełna treść orzeczenia)

Świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej (art. 98 zdanie pierwsze u.p.s.). Przy czym w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy organ może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty (art. 98 zdanie drugie w związku z odpowiednio stosowanym art. 104 ust. 4 u.p.s.).

Jeżeli organy administracji nie rozważyły kwestii zastosowania regulacji art. 104 ust. 4 u.p.s. przy okazji orzekania na gruncie art. 98 u.p.s. o obowiązku zwrotu świadczeń nienależnie pobranych, to naruszyły powyższe przepisy w ramach ustalania podstawy materialnoprawnej decyzji oraz w ramach podstaw proceduralnych art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 572; dalej w skrócie "K.p.a."). Nie zbadały bowiem kwestii wystąpienia tych okoliczności faktycznych, które wpływałyby na zastosowanie konsekwencji normatywnych określonych w art. 104 ust. 4 u.p.s. (R. Frąckowiak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2019 art. 98 oraz powołane tam orzecznictwo).

Wyrok WSA z dnia 18 września 2024 r., IV SA/Po 498/24

Standard: 85545 (pełna treść orzeczenia)