Opłaty dla osób korzystających ze schronisk dla osób bezdomnych (art. 97 ust. 1, ust. 1a i 5 u.p.s)

W myśl art. 97 ust. 1 u.p.s. opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach treningowych lub wspomaganych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego.

Art. 97 ust. 1a u.p.s. modyfikuje sposób określania wysokości opłaty dla osób korzystających ze schronisk dla osób bezdomnych. Mianowicie zgodnie z tym przepisem, w przypadku osoby bezdomnej skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych albo schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi nie ma zastosowania art. 97 ust. 1 zdanie drugie. Jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego, opłata nie może być wyższa niż 30% dochodu osoby samotnie gospodarującej lub dochodu na osobę w rodzinie osoby skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych, a w przypadku schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi nie może być wyższa niż 50% tego dochodu.

Z kolei w art. 97 st. 5 u.p.s. zawarto delegację ustawową dla rada powiatu lub rada gminy, które w drodze uchwały ustalają, w zakresie zadań własnych, szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach treningowych lub wspomaganych.

W świetle tych przepisów przyjąć należy, że skoro ustawodawca nie wprowadza uznania administracyjnego po stronie organu wydającego decyzję o opłacie, o której mowa w art. 97 ust. 1 u.p.s., to owo uznanie nie może być wykreowane na podstawie norm prawa miejscowego.

Zasady ustalania wysokości opłaty zawarte we wspomnianym akcie prawa miejscowego nie mogą pozostawiać żadnej swobody organowi, który wydaje decyzję w oparciu o art. 97 ust. 1 i 1a u.p.s. Uregulowania uchwały podjętej na podstawie art. 97 ust. 5 u.p.s. winny więc wskazywać konkretne stawki opłat (wskaźniki wyrażone w procentach) liczone od dochodu.

Wyrok WSA z dnia 4 grudnia 2024 r., II SA/Gl 1283/24

Standard: 85505 (pełna treść orzeczenia)

Wydatki przeznaczone na pomoc społeczną, co do zasady, podlegają zwrotowi, stosownie do treści art. 96 u.p.s. W przypadku osób skierowanych do schroniska dla bezdomnych zasada ta została zaakcentowana jeszcze mocniej przez treść art. 97 ust. 1a w zw. z art. 97 ust. 1 u.p.s. Zgodnie bowiem z art. 97 ust. 1 u.p.s. opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego. Stosownie jednak do art. 97 ust. 1a u.p.s. w przypadku osoby bezdomnej skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych albo schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi nie ma zastosowania art. 97 ust. 1 zdanie drugie u.p.s. w brzmieniu: Osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego. W przypadku osoby bezdomnej skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych albo schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego, opłata nie może być wyższa niż 30% dochodu osoby samotnie gospodarującej lub dochodu na osobę w rodzinie osoby skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych, a w przypadku schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi nie może być wyższa niż 50% tego dochodu. Osoby bezdomne, skierowane do schroniska dla bezdomnych, zostały zatem wyłączone z ustawowego zwolnienia od ponoszenia opłat za udzieloną pomoc społeczną, nawet jeśli nie przekraczają kryterium dochodowego wskazanego w art. 8 ust. 1 u.p.s.

Przepis art. 97 ust. 1a obowiązuje od dnia 4 października 2019 r., a został dodany ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1690). Uzasadnieniem rządowego projektu powyższej ustawy w kontekście dodania art. 97 ust. 1a była funkcja edukacyjna, mająca na celu przeciwdziałanie uzależnianiu się osób bezdomnych od całkowicie darmowego schronienia oraz uświadamianie odpowiedzialności (również finansowej) za własne życie. Ustawodawca wyszedł więc z założenia, że osoby bezdomne, którym udzielono pomocy poprzez miejsce w schronisku dla bezdomnych, mają zapewnione wszelkie potrzeby bytowe, co uzasadnia możliwość zobowiązania ich do zwrotu wydatków za tę formę pomocy, nawet jeżeli osiągany przez nie dochód nie przekracza kryterium dochodowego. Ustawodawca narzucił jedynie górną granicę wysokości opłaty za pobyt w schronisku dla osób bezdomnych, ukształtowaną na poziomie 30 % dochodu osoby samotnie gospodarującej.

Wyrok WSA z dnia 13 kwietnia 2023 r., II SA/Łd 79/23

Standard: 85539 (pełna treść orzeczenia)

Ponoszenie odpłatności za pobyt w schronisku dla osób bezdomnych jest obligatoryjne i wynosi, w przypadku dochodu nieprzekraczającego kryterium dochodowego, odpowiednio 30% dochodu osoby skierowanej do schroniska na pobyt bez usług opiekuńczych i 50% na pobyt z usługami opiekuńczymi. Zasadę tę uwzględnia też § 1 cytowanej uchwały Rady Miejskiej. Zgodnie z tym unormowaniem w przypadku dochodu, ustalonego zgodnie z art. 8 ustawy o pomocy społecznej, wynoszącego do 100 % kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ustawy o pomocy społecznej, opłata za pobyt w schronisku dla bezdomnych wynosi 30% dochodu osoby samotnie gospodarującej. Przepisy te mają charakter związany, w tym sensie, że precyzyjnie określają mechanizm ustalenia wysokości należnej opłaty. Przez to nie pozostawiają organom orzekającym jakiejkolwiek swobody, luzu decyzyjnego przy ustalaniu opłaty. Organy administracji publicznej nie mają więc jakiejkolwiek możliwości miarkowania opłaty.

Wyrok WSA z dnia 21 marca 2023 r., II SA/Ol 27/23

Standard: 85536 (pełna treść orzeczenia)