Obowiązek gminy zastępczego ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej (art. 61 ust. 3 i art. art. 104 ust. 3 u.p.s.)
Obowiązek wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej (art. 61 u.p.s.) Ściąganie należności z tytułu wydatków i opłat oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń (art. 104 u.p.s.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Materialnoprawna podstawa wystąpienia przez gminę z żądaniem zwrotu poniesionych wydatków z tytułu uiszczonych zastępczo opłat zawarta w art. 61 ust. 3 u.p.s. znajduje formalnoprawną podstawę w art. 104 ust. 3 u.p.s., zgodnie z którym wysokość należności, o których mowa w ust. 1, podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w decyzji administracyjnej.
Wyrok NSA z dnia 17 lipca 2024 r., I OSK 1400/23
Standard: 85234 (pełna treść orzeczenia)
Zwrot należności na rzecz gminy reguluje art. 104 ustawy. Decyzję administracyjną, o której mowa w art. 104 ust. 3 ustawy właściwy organ wydaje w sytuacji, w której gmina wniosła zastępczo opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej i zgodnie z art. 61 ust. 3 zd. drugie ustawy dochodzi zwrotu należności od osoby (osób) zobowiązanych do ich wnoszenia.
W myśl art. 104 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej i z tytułu opłat określonych w ustawie, a także z tytułu świadczeń pobranych nienależnie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu wysokość należności podlegającej zwrotowi oraz termin jej zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej. W szczególnych przypadkach można zwolnić zobowiązanego z obowiązku zwrotu gminie opłat poniesionych przez nią zastępczo, w całości lub w części, zwłaszcza jeżeli stanowiłoby to dla niego nadmierne obciążenie, można też odstąpić od żądania zwrotu należności, odroczyć termin płatności albo rozłożyć należność na raty (art. 104 ust. 4).
Stanowisko organu w tej sprawie powinno zostać wyrażone w decyzji, która niewątpliwie ma w tym zakresie charakter uznaniowy, a jej wydanie powinna poprzedzać ocena sytuacji zobowiązanego dokonana na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Decyzja, o której mowa w art. 104 ust. 3, jest wydawana jedynie w celu przeprowadzenia egzekucji obowiązku niezrealizowanego przez osobę zobowiązaną i stanowi tytuł egzekucyjny będący podstawą prawną do przeprowadzenia egzekucji administracyjnej.
Aby mogło dojść do skutecznego żądania przez gminę zwrotu wydatków poniesionych zastępczo za inne zobowiązane osoby na rzecz utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej, konieczne jest spełnienie łącznie dwóch warunków :
1. określenia w decyzji administracyjnej lub umowie wysokości opłaty do wnoszenia której zobowiązana zostaje konkretnie określona osoba tytułem współfinansowania kosztów pobytu mieszkańca domu pomocy społecznej,
2. niewywiązywania się przez osobę zobowiązaną z nałożonego obowiązku.
Dopóki powyższe warunki nie zostaną spełnione brak jest prawnych podstaw do władczego rozstrzygania na podstawie art. 104 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Gmina ma bowiem obowiązek uiszczenia opłat zastępczych jedynie wówczas, gdy osoba, za którą gmina wnosi opłatę, ma prawnie określony obowiązek opłaty w oznaczonej wysokości i go nie realizuje. Niedopuszczalna jest również konstrukcja, zgodnie z którą gmina ponosi koszty pobytu osoby w domu pomocy społecznej, a dopiero później, w decyzji nakazującej zwrot zastępczo poniesionych wydatków ustalany jest obowiązek konkretnego zobowiązanego do uiszczenia opłaty (wyrok NSA z dnia 30 października 2012 r., sygn. akt I OSK 653/12). Dlatego aby mówić o opłacie zastępczej musi być zawsze uprzednio ustalona opłata podstawowa (pierwotna).
Wyrok WSA z dnia 26 listopada 2019 r., II SA/Rz 957/19
Standard: 85211 (pełna treść orzeczenia)
Przepis art. 104 ust. 3 u.p.s. stanowi podstawę procesową decyzji zobowiązującej do zwrotu wydatków poniesionych przez gminę zastępczo na podstawie art. 61 ust. 3 u.p.s., ten ostatni przepis jest zaś podstawą materialnoprawną (por. wyrok NSA z 14 czerwca 2016 r., I OSK 3163/14).
Pozycja prawna gminy w sprawach dotyczących ponoszenia opłat za pobyt uprawnionego w domu pomocy jest zróżnicowana, a jej obowiązki mają dwojaki charakter. Po pierwsze, gmina może być podmiotem obowiązanym do ponoszenia tych opłat na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 3 u.p.s. Wówczas ponosi ona te koszty bezzwrotnie, jako zobowiązany. Obowiązek ponoszenia tych opłat nie jest uzależniony od wywiązywania się osób, od których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. oraz ust. 2 pkt 1 i 2 u.p.s. Po drugie, gmina zastępczo ponosi koszty pobytu za osoby, które nie wywiązują się z zawartej umowy lub w przypadku jej braku nie wnoszą opłat ustalonych decyzją. Rozróżnienie to ma w niniejszej sprawie istotne znaczenie.
Wyrok NSA z dnia 14 października 2016 r., I OSK 379/15
Standard: 85284 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 85197 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 85201 (pełna treść orzeczenia)