Odbywanie kary pozbawienia wolności jako okoliczność uzasadniająca umorzenie należności alimentacyjnych

Fakt odbywania przez skarżącego kary pozbawienia wolności, nie stanowi okoliczności uzasadniającej zastosowanie ulgi umorzenia należności alimentacyjnych na podstawie art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. Odbywanie kary za popełnione przestępstwo stanowi bowiem skutek podjęcia przez skarżącego zabronionych przez prawo działań.

Za wyjątkową nie może zostać uznana sytuacja, będąca efektem zawinionych działań podmiotu zobowiązanego do alimentacji. Uznanie takiej sytuacji za wyjątkową na gruncie powyższego przepisu prowadziłoby do konstatacji, że nieakceptowalne społecznie działania dłużnika, sprzeczne z normami prawnym, mogłyby zostać premiowane umarzaniem zaległości wobec funduszu alimentacyjnego z tytułu świadczeń wypłaconych zastępczo za dłużnika alimentacyjnego.

Niedopuszczalne byłoby także swoiste premiowanie w ten sposób dłużnika alimentacyjnego, który swoim prawnie nagannym zachowaniem doprowadził do pogorszenia swojej sytuacji materialnej, skutkującej niemożnością wywiązywania się ze zobowiązań alimentacyjnych wobec własnego dziecka (vide: wyrok NSA z dnia 14 stycznia 2010 r., I OSK 1166/09; wyrok NSA z dnia 24 stycznia 2008 r., I OSK 544/07; wyrok NSA z dnia 22 czerwca 2016 r., I OSK 2429/14; wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r., I OSK 2909/18).

Z tych też względów bezpośredniego wpływu na ocenę zgodności z prawem zaskarżonego wyroku nie mogła mieć podnoszona w skardze kasacyjnej kwestia przeszkód zdrowotnych skarżącego do podjęcia pracy w warunkach zakładu karnego. Występująca aktualnie sytuacja ograniczenia, a nawet uniemożliwienia uzyskiwania skarżącemu dochodów, pozostaje bowiem następstwem bezprawnego zachowania skarżącego, skutkującego koniecznością odbycia kary pozbawienia wolności.

Zawiniony przez skarżącego charakter owych konsekwencji nie może skutkować przyjęciem stanowiska o istnieniu podstawy do umorzenia należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego, uzasadniany brakiem możliwości uzyskiwania przez dłużnika alimentacyjnego dochodów w warunkach osadzenia w zakładzie karnym (vide: wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r., I OSK 2909/18).

Wyrok NSA z dnia 24 lutego 2023 r., I OSK 809/22

Standard: 84687 (pełna treść orzeczenia)

Odbywanie kary pozbawienia wolności nie uzasadnia umorzenia długu alimentacyjnego, podobnie jak wymiar kary i argumentacja dotycząca trudności w uzyskaniu zatrudnienia w trakcie lub po odbyciu kary. Dłużnik sam wskazał w odwołaniu, że jego obecna trudna sytuacja dochodowa jest skutkiem pobytu w jednostce penitencjarnej, w której nie pozwala mu się na pracę. To bezprawne zachowanie skarżącego przyczyniło się przede wszystkim do tego, że utracił możliwość podjęcia zajęć zarobkowych na wolności, a obecnie z powodu osadzenia w areszcie nie ma zatrudnienia i w związku z tym stałych dochodów. Skoro dłużnik swoim zawinionym zachowaniem pogorszył własną sytuację, to nie może tej sytuacji wykorzystywać do udzielenia mu ulgi w spłacie zadłużenia.

Odbywanie kary pozbawienia wolności należy oceniać w kategoriach nagannego działania dłużnika alimentacyjnego sprzecznego z normami prawa karnego i w związku z tym - mając na względzie charakter świadczeń wypłacanych z funduszu alimentacyjnego (finansowanie świadczeń z budżetu państwa), jak też samych zobowiązań alimentacyjnych (obligatoryjność) - nie można tej okoliczności traktować jako wyjątkowej - w rozumieniu art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - tj. uzasadniającej umorzenie długu alimentacyjnego ze względu na trudną sytuację dochodową i rodzinną dłużnika alimentacyjnego. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której organy administracji zobowiązane  do wyważania interesu strony jak również interesu społecznego (dobro dziecka), "premiowałby" dłużnika alimentacyjnego, który swoim nagannym działaniem doprowadził do pogorszenia własnej sytuacji materialnej, skutkującej niemożnością wywiązywania się ze zobowiązań alimentacyjnych.

Wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r., I OSK 2909/18

Standard: 84688 (pełna treść orzeczenia)