Wyrok z dnia 2023-02-24 sygn. I OSK 809/22

Dnia 24 lutego 2023 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marek Stojanowski Sędziowie: sędzia NSA Iwona Bogucka sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2023 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 4 stycznia 2022 r., sygn. akt II SA/Lu 585/21 w sprawie ze skargi A. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Z. z dnia [...] czerwca 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z funduszu alimentacyjnego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 4 stycznia 2022 r., II SA/Lu 585/21 oddalił skargę A. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Z. z dnia [...] czerwca 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z funduszu alimentacyjnego (pkt I.) oraz rozstrzygnął o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu (pkt II.).

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł skarżący A. G., zaskarżając wyrok w zakresie pkt I. i zarzucając naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 134 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 10 § 1 i art. 81 k.p.a. przez niewykroczenie przez Sąd I instancji poza zarzuty sformułowane w skardze, do czego Sąd był uprawniony i tym samym niedostrzeżenie naruszenia przez organ administracji, obok przepisu art. 10 § 1 k.p.a., także art. 81 k.p.a., który to przepis dozwala na poczynienie ustaleń faktycznych jedynie w oparciu o dowody, co do których strona mogła się wypowiedzieć, zaś w niniejszej sprawie skarżący w ogóle nie mógł się wypowiedzieć co do zebranych dowodów z uwagi na fakt, iż nie był informowany o tych czynnościach;

b) art. 151, art. 141 § 4 i art. 134 § 1 p.p.s.a. polegające na niepełnym rozważeniu zarzutu naruszenia art. 10 § 1 k.p.a. w kontekście możliwości wypowiedzenia się przez stronę co o zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszenia innych wniosków dowodowych, w szczególności opinii biegłego z zakresu medycyny pracy na okoliczność oceny stanu zdrowia skarżącego i możliwości podjęcia przez niego zatrudnienia, do czego niewystarczające były jedynie dokumenty obejmujące wyniki badań skarżącego;

c) art. 145 § 1 pkt 1 lit. c), art. 3 § 1 i art. 135 w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a. przez nieuchylenie w toku postępowania sądowego decyzji organów I i Il instancji, pomimo iż było to niezbędne dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, w sytuacji rażącego naruszenia przez organy obu instancji art. 7, art. 77 § 1 k.p.a., a nadto art. 84 § 1 k.p.a. przez pominięcie przez organy, pomimo takiej konieczności, zgromadzenia całego materiału dowodowego obejmującego stan zdrowia skarżącego, a nadto niepoddanie zebranych dowodów ocenie przez lekarza biegłego z zakresu medycyny pracy, w sytuacji gdy z uwagi na wiadomości specjalne dowód był konieczny do przeprowadzenia oraz ustalenie, iż fakt zarejestrowania działalności gospodarczej umożliwi skazanemu kontynuowanie i prowadzenie jej po opuszczeniu zakładu karnego, w sytuacji braku weryfikacji przedmiotu tej działalności i realnej możliwości jej kontynuowania z uwagi na stan zdrowia strony, który może to uniemożliwiać, a tym samym braku rzetelnego zweryfikowania, czy spełniona została przesłanka szczególnych okoliczności opartych na kryterium dochodowym i rodzinnym, określonych w art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2021.877 ze zm.), dalej jako "u.p.o.u.a.";

d) art. 135, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 151 p.p.s.a. polegające a błędnym przyjęciu, iż zebrane wyniki badań oraz zaświadczenia Zakładu Karnego w C. były wystarczające dla ustalenia, iż strona nie spełnia przesłanek szczególnych okoliczności opartych na kryterium dochodowym i rodzinnym uzasadniających zastosowanie ulgi umorzenia na podstawie art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. i oddalenie skargi na tej podstawie, pomimo istnienia podstawy do uchylenia decyzji organów obu instancji wobec zaniechania przez organ poczynienia ustaleń co do sytuacji zdrowotnej skarżącego w oparciu o dowód z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy co do możliwości podjęcia przez stronę pracy, w tym w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej i jej przedmiotu, której to organ również nie ustalił;

e) art. 134 § 1, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 80 k.p.a. przez niewykroczenie przez Sąd I instancji poza zarzuty sformułowane w skardze, do czego Sąd I instancji był uprawniony i tym samym niedostrzeżenie naruszenia art. 80 k.p.a. przez organy obu instancji, które wyraziły wadliwy pogląd, iż dla ustalenia zaistnienia przesłanki szczególnych okoliczności opartych na kryterium dochodowym i rodzinnym określonych w art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a., niezbędnym jest legitymowanie się przez stronę orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, w sytuacji gdy strona ma możliwość dowodzenia spełnienia tych szczególnych okoliczności za pomocą wszelkich dowodów;

f) art. 3 § 1, art. 134 § 1 i art. 141 § 4 p.p.s.a. przez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do wszystkich zarzutów, na których została oparta skarga, a w szczególności nierozważenie zarzutu naruszenia art. 6, art. 7 i art. 8 k.p.a. dotyczącego niepodjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy, przy uwzględnieniu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli, co w istocie narusza podstawowe zasady postępowania administracyjnego i sądowego oraz uniemożliwia kontrolę orzeczenia w zakresie powołanych podstaw zaskarżenia.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie pkt I. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Lublinie oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu, wg norm prawem przepisanych.

Powyższe zarzuty kasacyjne zostały szerzej umotywowane.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna okazała się niezasadna.

Naczelny Sąd Administracyjny stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod uwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, o jakich mowa w art. 183 § 2 p.p.s.a. oraz nie zachodzi żadna z przesłanek, o których mowa w art. 189 p.p.s.a., które Naczelny Sąd Administracyjny rozważa z urzędu dokonując kontroli zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku.

Ocenę poszczególnych zarzutów kasacyjnych wypada poprzedzić stwierdzeniem, iż umorzenie świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego na podstawie art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. zapada w ramach uznania administracyjnego. Wskazuje na to zwrot "może" odnoszący się do uprawnienia organu administracji. Władza dyskrecjonalna organów administracji publicznej, której przejawem jest uznanie administracyjne, wyraża się w tym, że nawet gdy strona spełni określone prawem przesłanki, organ nie ma obowiązku rozstrzygnąć sprawy w pozytywny dla niej sposób. Działanie w ramach uznania administracyjnego nie oznacza jednak zupełnej dowolności w rozstrzyganiu sprawy. Na organie spoczywa bowiem obowiązek wyważenia interesu społecznego (publicznego) oraz słusznego interesu strony, o których mowa w art. 7 k.p.a. Przy czym zasada państwa prawa (art. 2 Konstytucji RP) nie przewiduje automatycznej wyższości interesu społecznego nad słusznym interesem jednostki. Organ winien zatem każdorazowo zidentyfikować zarówno interes publiczny jak i słuszny interes strony, i w okolicznościach konkretnej sprawy rozważyć owe interesy, przyznając jednemu z nich prymat. Przebieg tej operacji myślowej, w szczególności w sytuacji przyznania prymatu interesowi publicznemu, winien zostać wyczerpująco wyjaśniony w motywach wydanej decyzji, tak aby w specyficznych okolicznościach sprawy możliwe było wyprowadzenie wniosku, na czym polegało wyższe wartościowanie doniosłości interesu publicznego w konflikcie ze słusznym interesem strony, prowadzące do ograniczenia uprawnienia strony lub odmowy jego przyznania (vide: wyrok NSA z dnia 11 czerwca 1981 r., SA 820/81, ONSA 1981/1/57; glosa J.Łętowskiego do ww. wyroku NSA, OSPiKA 1982/1-2/51-57; B.Adamiak [w:] B.Adamiak, J.Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, C.H.Beck 2012, s. 61). Przeprowadzenie powyższej operacji w prawnie akceptowalny sposób nakłada na organy administracji obowiązek zbadania wszystkich istotnych okoliczności danej sprawy w celu wyszukania najbardziej właściwego, odpowiadającego prawdzie obiektywnej i swemu celowi rozstrzygnięcia (vide: wyrok TK z dnia 29 września 1993 r., K 17/92, OTK 1993/II/33; wyrok NSA z dnia 16 listopada 1999 r., III S.A. 7900/98, Lex nr 47243, wyrok NSA z dnia 28 kwietnia 2003 r., II SA 2486/01, Lex nr 149543; W.Jakimowicz, Zewnętrzne granice uznania administracyjnego, PiP 2010/5/42-54.

Analizując okoliczności faktyczne niniejszej sprawy w tak zakreślonych granicach ich oceny, wypada zauważyć, iż z niezakwestionowanych okoliczności faktycznych sprawy wynika, że skarżący od wielu lat przebywa w zakładzie karnym. Składając zaś wniosek o umorzenie należności alimentacyjnych w dniu [...] lutego 2021 r. podał, że koniec odbywania przez niego kary pozbawienia wolności jest odległy. Wskazał nadto, że nie posiada oszczędności i wartościowych rzeczy, a będąc osadzonym w zakładzie karnym nie pracuje. Nie może zatem spłacić zadłużenia z tytułu wypłaconych jego dziecku przez fundusz alimentacyjny świadczeń alimentacyjnych. Z niekwestionowanych okoliczności faktycznych wynika także, iż skarżący, choć nie legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności, nie może podjąć zatrudnienia w warunkach zakładu karnego ze względu na stan zdrowia (vide: zaświadczenia Zakładu Karnego w C. z dnia [...] i [...] czerwca 2021 r.).

Powyżej przytoczone fakty uznać wypada za istotne dla sprawy okoliczności, które umożliwiają podjęcie w ramach uznania administracyjnego rozstrzygnięcia sprawy na podstawie art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. Na gruncie powyższego przepisu jest akcentowane, iż zobowiązania o charakterze alimentacyjnym mają charakter obligatoryjny. Zobowiązany do alimentów ponosi pełną odpowiedzialność za zaistniałe zaległości, powstałe z tytułu wypłaconych przez Państwo zastępczo na rzecz jego dzieci alimentów i spoczywa na nim obowiązek pełnego zaangażowania i podjęcia starań dla spłaty tych zaległości wraz z odsetkami. Dobro dziecka jest wartością najwyższą i podlega konstytucyjnej ochronie ze strony państwa (art. 72 Konstytucji RP). Fakt wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby małoletniej nie zwalnia zobowiązanego z obowiązku alimentacji własnego dziecka, a każde umorzenie zadłużenia alimentacyjnego powoduje przerzucenie na wszystkich członków społeczeństwa kosztów utrzymania dzieci dłużników alimentacyjnych (vide: wyrok NSA z dnia 30 stycznia 2018 r., I OSK 611/16; wyrok NSA z dnia 28 grudnia 2018 r., I OSK 2004/18, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ). Świadczenia z funduszu alimentacyjnego są zatem jedynie czasowo udostępniane wierzycielowi i nie są świadczeniami bezzwrotnymi. Istotą systemu publicznego wsparcia jest to, że zwrot kwoty świadczenia następuje nie od osoby, która świadczenie pobrała, ale od dłużnika, którego dług względem osoby uprawnionej został zaspokojony przez państwo. Regres ten jest jednym z elementów systemu dyscyplinującego dłużników alimentacyjnych do uregulowania swoich zobowiązań i w ten sposób nawiązuje do treści preambuły ustawy alimentacyjnej o zwiększaniu odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji. Ustawodawca przyjął bowiem założenie, że to osoby, które założyły rodzinę, obowiązane są w pierwszej kolejności zapewnić środki utrzymania członkom tej rodziny, a w szczególności dzieciom, które w tej rodzinie się wychowują. Państwo nie przejmuje zatem ciążącego na osobach zobowiązanych do alimentacji obowiązku, lecz wykonuje swoją powinność pomocy osobom ubogim (vide: wyrok TK z dnia 23 listopada 2010 r., K 5/10, OTK-A2010/9/106; wyrok NSA z dnia 15 grudnia 2022 r., I OSK 807/20, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ). Zwrot należności wypłacony z funduszu alimentacyjnego jest zasadą, a instytucja umorzenia, rozłożenia na raty albo odroczenia terminu płatności odstępstwem, wyjątkiem od ogólnej zasady obowiązku zwrotu należności i może mieć miejsce w sytuacjach szczególnych, nadzwyczajnych. Za taką wyjątkową, nadzwyczajną sytuację nie może być natomiast uznana sytuacja, będąca efektem działań samego podmiotu zobowiązanego do alimentacji.

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wielokrotnie wyrażane było stanowisko, iż fakt odbywania przez skarżącego kary pozbawienia wolności, nie stanowi okoliczności uzasadniającej zastosowanie ulgi umorzenia należności alimentacyjnych na podstawie art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. Odbywanie kary za popełnione przestępstwo stanowi bowiem skutek podjęcia przez skarżącego zabronionych przez prawo działań. Za wyjątkową nie może zostać zatem uznana sytuacja, będąca efektem zawinionych działań podmiotu zobowiązanego do alimentacji. Uznanie takiej sytuacji za wyjątkową na gruncie powyższego przepisu prowadziłoby do konstatacji, że nieakceptowalne społecznie działania dłużnika, sprzeczne z normami prawnym, mogłyby zostać premiowane umarzaniem zaległości wobec funduszu alimentacyjnego z tytułu świadczeń wypłaconych zastępczo za dłużnika alimentacyjnego. Niedopuszczalne byłoby także swoiste premiowanie w ten sposób dłużnika alimentacyjnego, który swoim prawnie nagannym zachowaniem doprowadził do pogorszenia swojej sytuacji materialnej, skutkującej niemożnością wywiązywania się ze zobowiązań alimentacyjnych wobec własnego dziecka (vide: wyrok NSA z dnia 14 stycznia 2010 r., I OSK 1166/09; wyrok NSA z dnia 24 stycznia 2008 r., I OSK 544/07; wyrok NSA z dnia 22 czerwca 2016 r., I OSK 2429/14; wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r., I OSK 2909/18, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ).

Z tych też względów bezpośredniego wpływu na ocenę zgodności z prawem zaskarżonego wyroku nie mogła mieć podnoszona w skardze kasacyjnej kwestia przeszkód zdrowotnych skarżącego do podjęcia pracy w warunkach zakładu karnego. Występująca aktualnie sytuacja ograniczenia, a nawet uniemożliwienia uzyskiwania skarżącemu dochodów, pozostaje bowiem następstwem bezprawnego zachowania skarżącego, skutkującego koniecznością odbycia kary pozbawienia wolności. Zawiniony przez skarżącego charakter owych konsekwencji nie może skutkować przyjęciem stanowiska o istnieniu podstawy do umorzenia należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego, uzasadniany brakiem możliwości uzyskiwania przez dłużnika alimentacyjnego dochodów w warunkach osadzenia w zakładzie karnym (vide: wyrok NSA z dnia 17 listopada 2020 r., I OSK 2909/18, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ).

Mając zatem na uwadze, iż uznaniowy charakter decyzji wydawanej w oparciu o art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. wymusza na sądzie administracyjnym kontrolującym legalność takiej decyzji zbadanie, czy przed podjęciem decyzji organ dysponował niezbędnym materiałem dowodowym uzasadniającym rozstrzygnięcie sprawy i czy dokonał wszechstronnej oceny okoliczności faktycznych istotnych dla takiego rozstrzygnięcia, to przywołane powyżej okoliczności uzasadniają wniosek o prawidłowości oceny sprawy na gruncie zasady prawdy materialnej wyrażonej w art. 7 k.p.a. Wypada zatem uznać, iż postępowanie wyjaśniające w badanej sprawie zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący i dostatecznie szczegółowy, co uniemożliwia potwierdzenie zasadności zarzutu kasacyjnego naruszenia art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. w zw. z art. 7 k.p.a. wskutek przekroczenia granic uznania administracyjnego.

Nie można się także zgodzić z zarzutem naruszenia art. 134 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 10 § 1 i art. 81 k.p.a. Nie jest kwestionowane w okolicznościach badanej sprawy naruszenie przez organy art. 10 § 1 k.p.a. Trafnie jednak uznał Sąd I instancji, iż powyższe nie powinno skutkować uchyleniem zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do tej kwestii należy wskazać, iż naruszenie zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym stanowi wadę procesową, która może stanowić podstawę uchylenia decyzji, jeśli naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. gdy strona wykaże, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych. Na stronie stawiającej ów zarzut spoczywa zatem ciężar wykazania istnienia adekwatnego związku przyczynowego między naruszeniem przepisów postępowania a wynikiem sprawy (vide: wyrok NSA z dnia 18 grudnia 2012 r., II OSK 1490/11; wyrok NSA z dnia 26 maja 2011 r., I OSK 842/11; H.Knysiak-Molczyk, [w:] H.Knysiak-Molczyk (red.), A.Golęba, T.Kiełkowski, K.Klonowski, M.Romańska, Kodeksu postępowania administracyjnego, Komentarz, WK 2015, uwaga 10 do art. 10; J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LexisNexis 2011, uwaga 6 do art. 145). Jak zostało to powyżej wskazane organy administracji, w sposób odpowiadający art. 7 k.p.a., zebrały i rozpatrzyły materiał dowodowy pozwalający na ustalenie, iż skarżący wskutek naruszenia prawa odbywa karę pozbawienia wolności, a w konsekwencji, w sposób przez siebie zawiniony nie ma możliwości uzyskiwania dochodów. Okoliczności te są w niniejszej sprawie niesporne, a tym samym naruszenie wyrażonej w art. 10 § 1 k.p.a. zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym, rozwiniętej w art. 81 k.p.a., nie stanowiło wady procesowej mogącej mieć istotny wpływ na wynik sprawy w rozumieniu art. 145 § 1 lit. c) p.p.s.a. Wskazywany w tym zakresie dowód, którego przeprowadzenia skarżący został pozbawiony wskutek naruszenia art. 10 § 1 k.p.a., nie mógł wykazać okoliczności istotnej z punktu widzenia treści art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. Skoro z okoliczności sprawy wynika, iż skarżący będąc osadzonym w zakładzie karnym nie może podjąć pracy w warunkach odbywania kary pozbawienia wolności z uwagi na aktualny jego stan zdrowia, to brak jest powodów do czynienia dalszych ustaleń, w tym przy pomocy dowodu z opinii biegłego lekarza, na okoliczność stanu zdrowia skarżącego, jako przeszkody w podjęciu zatrudnienia. W sytuacji gdy obecnie przebywając w zakładzie karnym skarżący zatrudnienia podjąć nie może, to – z punktu widzenia zaprezentowanego powyżej rozumienia art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. – jest to okoliczność w dostateczny sposób wyjaśniająca podstawę faktyczną rozstrzygnięcia sprawy na gruncie powyższego przepisu. Tym samym, przez czas pobytu skarżącego w zakładzie karnym okoliczność braku możliwości jego zarobkowania uznać należy za stwierdzoną już na podstawie innych dowodów (art. 78 § 2 k.p.a.). Brak jest natomiast usprawiedliwionych powodów do czynienia aktualnie ustaleń odnoszących się do sytuacji skarżącego po zakończeniu odbywania kary pozbawienia wolności. Ustalenia takie miałyby wyłącznie charakter probabilistyczny, nie wskazując na okoliczności aktualnie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Nie jest także trafny zarzut naruszenia art. 134 § 1 p.p.s.a. Przepis ten stanowi, iż sąd administracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Niezwiązanie granicami skargi oznacza, że sąd ten ma prawo, a jednocześnie i obowiązek dokonania oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji nawet wówczas, gdy w skardze dany zarzut nie został podniesiony. Nie jest przy tym skrępowany sposobem sformułowania skargi, użytymi argumentami, a także zgłoszonymi wnioskami, zarzutami i żądaniami (vide: wyrok NSA z dnia 27 lipca 2004 r., OSK 628/04, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ). Dla skuteczności zarzutu skargi kasacyjnej opartego na tym przepisie należy wykazać, że sąd I instancji rozpoznając skargę dokonał oceny pod względem zgodności z prawem innej sprawy (w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym) lub z przekroczeniem granic danej sprawy (vide: wyrok NSA z dnia 20 grudnia 2012 r., II OSK 1580/11, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ) albo sąd powinien był wyjść poza granice zakreślone zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną, a tego nie uczynił, i że owo zaniechanie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (vide: wyrok NSA z dnia 21 stycznia 2014 r., II GSK 1560/12, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ), albo też gdy strona w postępowaniu sądowym wskazywała na istotne dla sprawy uchybienia popełnione na etapie postępowania administracyjnego bądź powołała w postępowaniu sądowym dowody, które zostały przez sąd pominięte, względnie, gdy w postępowaniu administracyjnym popełniono uchybienia na tyle istotne, a przy tym oczywiste, iż bez względu na treść zarzutów sąd nie powinien był przechodzić nad nimi do porządku (vide: wyrok NSA z dnia 28 lutego 2012 r., II OSK 2395/10; wyrok NSA z dnia 11 września 2012 r., I OSK 1234/12, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ). Jakkolwiek przepis ten został uznany za naruszony w czterech z sześciu zarzutów kasacyjnych, to analiza owych zarzutów nie prowadzi do wniosku, iż autor kasacji dostrzega w badanej sprawie którąkolwiek z sytuacji powyżej przedstawionych. Należy przy tym dostrzec, iż zarzuty kasacji są w istocie powtórzeniem i rozwinięciem zarzutów podniesionych w skardze do Sądu I instancji. Tak więc w toku dotychczasowego postępowania istotne dla skarżącego kwestie prawne zostały już zgłoszone i były przedmiotem oceny Sądu I instancji. Odmienna ocena powyższych kwestii dokonana w zaskarżonym wyroku, od tej postulowanej przez stronę skarżącą, nie stanowi naruszenia dyspozycji art. 134 § 1 p.p.s.a.

Nie jest także zasadny zarzut naruszenia art. 135 p.p.s.a. Ugruntowane jest zapatrywanie, iż przepis ten znajduje zastosowanie w razie uwzględnienia skargi, tj. w przypadku stwierdzenia przez sąd niezgodności z prawem zaskarżonego aktu (vide: R.Hauser, M.Wierzbowski, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Komentarz, wydanie 3, Warszawa 2015 r., str. 574). Przesłanką zastosowania tegoż przepisu jest bowiem stwierdzenie naruszenia prawa materialnego lub procesowego nie tylko w zaskarżonym akcie lub czynności ale także w aktach lub czynnościach poprzedzających, jeżeli tylko miało to miejsce w granicach danej sprawy. Przyjmuje się zgodnie, że art. 135 p.p.s.a. nie znajduje zastosowania w razie oddalenia skargi, a takie rozstrzygnięcie zaskarżono skargą kasacyjną. W takich sytuacjach naruszenie tego przepisu nie może być przedmiotem skutecznego zarzutu skargi kasacyjnej (vide: J.P.Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Wyd. LexisNexis, W-wa 2008, s. 336-337; wyrok NSA z dnia 17 maja 2018 r., I FSK 205/18; wyrok NSA z dnia 10 lipca 2018 r., I OSK 2093/16, www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Nie można także potwierdzić zasadności zarzutu naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. O naruszeniu tego przepisu można zatem mówić w przypadku gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera jednego z ww. elementów. W skardze kasacyjnej nie podniesiono zarzutów tego rodzaju. Dodatkowo należy zauważyć, iż w doktrynie i judykaturze przyjmuje się, że wadliwość uzasadnienia wyroku podniesiona w ramach drugiej podstawy kasacyjnej (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.) może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej jedynie wówczas gdy to uzasadnienie nie pozwala na kontrolę kasacyjną orzeczenia. Dzieje się tak wówczas, gdy nie ma możliwości jednoznacznej rekonstrukcji podstawy rozstrzygnięcia (vide: J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Wyd. LexisNexis 2011 r., uwaga 7 do art. 141; wyrok NSA z dnia 28 listopada 2011 r., I GSK 952/10; wyrok NSA z dnia 5 lipca 2017 r., I OSK 2693/15, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ). W skardze kasacyjnej również nie wskazano na tego rodzaju wadliwość.

Nie można także zgodzić się z zarzutem kasacyjnym naruszenia art. 3 § 1 p.p.s.a. Regulacja te stanowi, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Powyższa regulacja nie ma charakteru procesowego ale ustrojowy, określając zasady sądowej kontroli administracji publicznej. Sąd administracyjny może naruszyć powyższy przepis gdy oceni działalność podmiotu spoza administracji publicznej lub zastosuje środki prawne nieznane przepisom p.p.s.a. W skardze kasacyjnej brak jest natomiast zarzutów wskazujących na możliwość naruszenia ww. przepisu w sposób odpowiadający jego dyspozycji. Jednocześnie kwestia, czy dokonana przez sąd administracyjny ocena legalności zaskarżonej decyzji, wydanej przez organ administracji publicznej była prawidłowa czy też błędna, nie może być utożsamiana z naruszeniem powyższych przepisów (vide: R.Hauser, A.Kabat, Właściwość sądów administracyjnych, RPEiS 2004/2/25; wyrok NSA z dnia 20 stycznia 2011 r., I OSK 345/2010; wyrok NSA z dnia 8 października 2015 r., II GSK 2991/14; www.orzeczenia.nsa.gov.pl ).

W konsekwencji nietrafnie są także zarzuty naruszenia przepisów wynikowych, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 151 p.p.s.a.

Z tych względów skarga kasacyjna jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw podlegała oddaleniu zgodnie z art. 184 p.p.s.a.

Skargę kasacyjną rozpoznano na posiedzeniu niejawnym stosownie do art. 182 § 2 p.p.s.a., gdyż strona skarżąca zrzekła się rozprawy, a strona przeciwna nie zażądała jej przeprowadzenia.

Uzasadnienie wyroku sporządzono stosownie do art. 193 zdanie 2 p.p.s.a. z uwagi na oddalenie skargi kasacyjnej. W takiej sytuacji przepis ten wyłącza odpowiednie stosowanie do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym wymogów dotyczących koniecznych elementów uzasadnienia wyroku, które przewidziano w art. 141 § 4 w związku z art. 193 zdanie 1 p.p.s.a., zawężając je do oceny zarzutów skargi kasacyjnej.

Wniosek o przyznanie wynagrodzenia pełnomocnikowi skarżącego z tytułu pomocy prawnej udzielanej z urzędu podlega rozpoznaniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie (art. 258 – 261 p.p.s.a.).