Zastrzeżenie przez stronę, ażeby doręczenia następowały tylko do jej rąk, mimo ustanowienia pełnomocnika

Jak wynika z treści art. 133 § 3 k.p.c., jeżeli strona reprezentowana jest przez pełnomocnika procesowego, to wszelkie pisma sądowe, z nielicznymi tylko wyjątkami, należy kierować wyłącznie do niego. Dopuszczalne jest natomiast zastrzeżenie przez stronę, ażeby doręczenia następowały tylko do jej rąk, ale jedynie w przypadku, gdy cofnie bądź wyraźnie ograniczy zakres udzielonego wcześniej pełnomocnictwa, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca (por. postanowienie SN z dnia 8 września 1993 r., III CRN 30/93 oraz postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 1995 r., I PRN 39/95).

Postanowienie SN z dnia 9 lutego 2001 r., III CZ 124/00

Standard: 82235 (pełna treść orzeczenia)

Doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem samemu powodowi w czasie, gdy miał on już ustanowionego pełnomocnika procesowego, było nieskuteczne i nie spowodowało rozpoczęcia biegu terminu do złożenia rewizji. Skutek ten wywołało dopiero doręczenie dokonane do rąk pełnomocnika. 

Szczególny charakter przepisu art. 133 § 3 zd. 1 k.p.c. względem przepisu art. 133 § 1 k.p.c., zabezpiecza interesy procesowe obydwu stron określając porządek czynności, którego przestrzeganie wprowadza stabilność w zakresie m.in. ich terminowości, a w konsekwencji także skuteczności. Ta sfera procesu nie może zatem podlegać dowolnemu uznaniu stron, a nawet sądu.

W postanowieniu z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 124/67 Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że jeżeli strona reprezentowana przez pełnomocnika sama zgłasza wniosek o uzasadnienie i doręczenie jej odpisu uzasadnionego orzeczenia, a sąd ten wniosek uwzględnia, to doręczenie wprost stronie zgodnie z jej żądaniem, jako prawnie skuteczne i nie naruszające art. 133 § 2 k.p.c., wyłącza doręczenie pełnomocnikowi; termin do zaskarżenia liczy się wówczas od daty doręczenia stronie choćby środek odwoławczy wnosił jej pełnomocnik. W orzecznictwie jest to jednak wykładnia odosobniona.

Zdecydowanie przeważa pogląd, iż przepis art. 133 § 3 zd. 1 k.p.c. wyłącza możliwość skutecznego dokonania doręczenia do rąk samej strony - osoby fizycznej (art. 133 § 1 k.p.c.), jeżeli ustanowiła ona pełnomocnika. Został on wyrażony przez Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 22 maja 1965 r., I PR 161/65, według którego doręczenie zarządzenia o uiszczenie należnych w sprawie opłat sądowych bezpośrednio stronie, działającej przez pełnomocnika, a nie jej pełnomocnikowi jest zgodnie z art. 133 § 3 k.p.c. procesowo bezskuteczne; nie wyklucza to uiszczenia żądanych opłat bezpośrednio przez stronę, jednak tylko wtedy z zachowaniem terminu, gdy opłaty zostaną uiszczone w terminie dla pełnomocnika w tym celu zakreślonym; gdyby on wezwany nie był, a wyłącznie strona, bieg terminu nawet by się nie rozpoczął. Podobnie w uchwale z dnia 29 marca 1972 r., III CZP 14/72 Sąd Najwyższy przyjął, że obowiązek doręczenia ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi procesowemu wezwania do uiszczenia opłaty sądowej należnej od rewizji istnieje również wtedy, gdy rewizja została wniesiona przez samą stronę. W postanowieniu z dnia 4 maja 1972 r., I PZ 26/72. Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli strona reprezentowana przez pełnomocnika - adwokata sama wnosi rewizję, a z jej treści nie wynika, że równocześnie cofa udzielone adwokatowi pełnomocnictwo, wezwania o uzupełnienie rewizji należy zgodnie z art. 133 § 3 k.p.c. doręczać pełnomocnikowi; doręczenie wezwania o uiszczenie wpisu od rewizji stronie pozwanej nie może być uznane za prawidłowe i nie może wywierać ujemnych dla niej skutków, spowodowanych niewpłaceniem wpisu w zakreślonym terminie, których korzystając nadal z pomocy adwokata, mogłaby ewentualnie nie ponosić. W wyroku z dnia 22 września 1982 r., II CR 177/82. Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika procesowego, sąd zawiadamia o terminie posiedzenia jawnego tylko tego pełnomocnika, a gdy jest kilku pełnomocników jednej strony - prawnie dla niej skuteczne jest zawiadomienie jednego z tych pełnomocników. Naruszenie prawidłowego sposobu doręczenia pozbawione jest skutków prawnych i należy je uważać za niebyłe (tak postanowienie z dnia 11 marca 1987 r., I CZ 17/87). Jeżeli pełnomocnik procesowy strony działa w ramach pełnomocnictwa ogólnego, doręczenie mu wezwania do uiszczenia opłaty sądowej od rewizji jest skuteczne także w sytuacji, gdy ten pełnomocnik w pozwie wskazał, aby wezwanie do uiszczenia opłat kierować wprost do samej strony (uchwała z dnia 23 listopada 1981 r., IV PZP 3/81).

Pogląd ten podtrzymywany jest przez Sąd Najwyższy także w najnowszym orzecznictwie. Przykładowo w postanowieniu z dnia 11 stycznia 1994 r., I CRN 209/93 Sąd Najwyższy przyjął, że wniesienie rewizji przez samą stronę nie uchyla obowiązku wezwania jej pełnomocnika do uiszczenia należnego wpisu, a w postanowieniu z dnia 8 września 1993 r., III CRN 30/93 uznał, iż przepisy kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniu mają charakter obligatoryjny, który wyłącza swobodną dyspozycję stron w zakresie sposobu doręczenia pism sądowych; dyspozycja art. 133 § 3 zd. 1 k.p.c. wiąże zarówno sąd, jak też same strony, które jedynie poprzez cofnięcie pełnomocnictwa lub jego ograniczenie albo upoważnienie określonej osoby do odbioru pism mogą uniknąć doręczenia przez sąd pisma do rąk osób w tym przepisie wymienionych.

Te ostatnio przedstawione poglądy podziela skład rozpoznający niniejszą sprawę. 

Postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 1995 r., I PRN 39/95

Standard: 83182 (pełna treść orzeczenia)